Kategoria żywotności w różnych odmianach stylistycznych języka słoweńskiego – prolegomena

Kategoria żywotności we współczesnym języku słoweńskim, podobnie jak na obszarze całej słowiańszczyzny, jest morfologiczną kategorią rzeczowników głównie rodzaju męskiego, przejawiającą się w bierniku liczby pojedynczej końcówką równą dopełniaczowi, najczęściej -a (por. vidim človeka). Istnieje jednak liczna grupa rzeczowników nieżywotnych, które przyjmują w bierniku końcówkę dopełniacza, jak na przykład nazwy samochodów (ima forda), kart (potegnil je asa) czy chorób (ima raka). W artykule przedstawiono charakterystykę kategorii żywotności zarówno w języku literackim, jak i wybranych nieliterackich wariantach słoweńszczyzny. Celem opracowania było określenie grup znaczeniowych rzeczowników nieżywotnych, które przyjmują paradygmat żywotny. W potocznym języku słoweńskim jest ich więcej niż w języku standardowym. Należą do nich liczne rzeczowniki nieżywotne rodzaju męskiego, a także rodzaju nijakiego (np. imajo dekleta) oraz rzeczowniki w mowie dzieci (np. daj ključa).

The category of animacy in the contemporary Slovenian language, like in other Slavic languages, is a morphological category of masculinum nouns, which have the accusative grammatical suffix -a (ex. vidim človeka). There are some nonanimacy nouns, which have this suffix -a like: names of cars (ex. ima forda), cards (ex. potegnil je asa) or diseases (ex. ima raka). In the article author has characterized the category of animacy in different social variants of the Slovenian language – from standard language to some unstandardized variants (two dialects and one regiolect). In unofficial language, there are more examples of animacy than in standard language. These are numerous nonanimated masculinum and neutral nouns (ex. imajo dekleta) and nouns in children’s speech (ex. daj ključa).