The spirituality of art after Kandinsky

Wassily Kandinsky defined the character of the spirituality of modern art and outlined its territory, becoming, along with Duchamp, a patron of various trends in modern art. The notion of the spirituality of art has proved to be an important characteristic feature of works of art. It figures prominently in the writings of art historians, theologians, and aestheticians, and it seems to correspond to Charles Taylor’s conceptions of epiphanic art. Nevertheless, the very notion of the spirituality of art is far from clearly defined: it can refer to the spiritual nature of an artwork itself or to the creative process, or to the spirituality of a work of art that can be determined by its theological context. In this paper I have compared several distinct readings of the notion of the spirituality of art, with Kandinsky’s thought constituting the frame of reference for the interpretations of the works of Rothko and Viola.

Celem artykułu jest konfrontacja wybranych interpretacji pojęcia „duchowość sztuki” Wasyla Kandyńskiego oraz pokazanie dwóch odmiennych podejść do duchowości sztuki: abstrakcji Rothko i video instalacji Billa Violi. W świetle myśli Charlesa Taylora można przyjąć, że pojęcie duchowości zastępuje pojęcie piękna, a duchowość abstrakcji stanowi jedną z odpowiedzi artystów awangardy na instrumentalizm stechnicyzowanej rzeczywistości. W interpretacji Kojèva, idącego za Heglem, duchowość sztuki jest tożsama z pięknem, natomiast Adorno niechętny podejściom Kandyńskiego i Hegla postuluje krytyczny model duchowości sztuki. W drugiej połowie XX wieku istnieje wiele nawiązań do Kaudyńskiego. Duchowy plan dzieł sztuki, pojęty jako kosmiczny pierwiastek rzeczywistości, staje się ich uzasadnieniem, w pewnym sensie zastępuje wartości estetyczne. Równolegle pojawiają się alternatywne podejścia, duchowość zostaje utożsamiona z procesem tworzenie (Marek Rothko) lub przynależy integralnie do przedstawienia, co zbliża sztukę świecką do religijnej (Bill Viola). Dla estetyka interesujące, w tej konfrontacji, jest wydobycie przesunięć w obrębie starych kategorii estetycznych, jak również odnotowanie ich nowych manifestacji w sztuce.