Adorno and practically useless art, or autonomy instead of avant-garde

Adorno’s aesthetic theory allows us to treat him as an anti-theorist of the avant-garde. We can find in his work many accurate observations grasping the essence of the changes that were introduced by this artistic formation. Adorno himself used the term “avant-garde” in a slightly different meaning – as denoting artistic production going against the traditional aesthetic tastes, but also resistance to commercialization and reification. In the context of Adorno’s whole philosophy such resistance is illusory. The mechanisms governing the sphere of culture are total and efficiently pacify any aesthetic rebellions. Therefore, it is not in the formal experiments that Adorno saw the rebellion of art against the existing system. According to the German philosopher, the critical function of art – its main vocation – is realized in the antithetic attitude to reality and is due to the so-called “ideal of transformation”. And those are only conditioned by the autonomy of art. In the present paper I discuss the points in Adorno’s aesthetic theory at which he shows art as autonomous.

Teoria estetyczna Adorna pozwala na traktowanie go jako teoretyka awangardy. Znajdziemy u niego wiele trafnych analiz dotykających istoty zmian, jakie wprowadziła ze sobą ta formacja artystyczna. Sam Adorno jednak używał terminu „awangarda” w nieco szerszym znaczeniu – jako produkcja artystyczna, która nie tylko łamie tradycyjne gusta estetyczne, ale także stawia opór komercjalizacji i reifikacji. W kontekście całej filozofii Adorna taki opór jest jednak iluzoryczny. Mechanizmy rządzące sferą kultury są totalne i skutecznie pacyfikują wszelkie bunty estetyczne. Dlatego to nie w formalnych eksperymentach Adorno widział rebelię sztuki przeciwko panującemu systemowi. Funkcja krytyczna sztuki – wedle frankfurtczyka naczelne jej powołanie – spełnia się w antytetycznym stosunku do rzeczywistości i dzięki tzw. ideałowi przetworzenia. Ich warunkiem z kolei jest autonomia sztuki. W niniejszym tekście przedstawiam te momenty teorii estetycznej Adorna, w których ukazuje on sztukę jako autonomiczną właśnie.