Avant-gardists and primitivism

Today, the relations between modern art with primitive art are almost legendary. Contemporary appreciation of non-European artists’ contribution to the development of modern art was reflected, for instance, in the ground-breaking exhibition held in 1984 at the New York Museum of Modern Art (MoMA), titled Primitivism in 20th-century Art: Affinity of the Tribal and the Modern, curated by the influential art critic and director of this institution, William S. Rubin. Even before that, however, reflections on the phenomenon of primitivism had been based on the combined exhibitions of tribal art and modern art, such as a display of Picasso's works combined with African sculptures, organized in Berlin and in Dresden in1913, as well as the presentation of African art at Alfred Stieglitz’s 291 Gallery in New York. Deeper and broader reflection on the importance of the contribution of tribal cultures (including, of course, African culture) to modern art appeared in 1938 in Robert Goldwater's book entitled Primitivism in Modern Art. The avant-gardists’ expectations concerning so-called primitive art varied. Most often, they sought formal inspirations (Cubist painters, modern sculptors Constantin Brancusi, Pablo Gargallo, Alberto Giacometti, Jacques Lipchitz). However, some artists have looked to it for new representations and symbols as well as a source of human creativity. The article concludes with the words of Georges Salles that the art of black Africa has renewed European artistic scene.

Związki sztuki nowoczesnej z prymitywną są już dziś nieomal legendarne. O tym, że obecnie ich wkład w formowanie sztuki nowoczesnej został w pełni doceniony świadczy chociażby przełomowa wystawa w nowojorskim Museum of Modern Art’s (MoMA) z 1984 r. zatytułowana Primitivism’ in 20th-century Art: Affinity of the Tribal and Modern, której kuratorem był wpływowy krytyk sztuki i zarazem dyrektor tejże placówki William S. Rubin. Zasadniczą podstawę do refleksji na temat zjawiska prymitywizmu stanowiły wspólne ekspozycje sztuki plemiennej i sztuki nowoczesnej, podobnie jak widoczne w twórczości awangardowych artystów inspiracje sztuką plemienną (n.p. prezentacja dzieł Picassa zestawionych z afrykańskimi rzeźbami, zorganizowana w Neue Galerie w Berlinie w grudniu 1913 r. i w Dreźnie czy prezentacja sztuki afrykańskiej w nowojorskiej Galerii 291 Alfreda Stieglietza, zorganizowana z inicjatywy Mariusa de Zayasa w 1914 r. pod wymownym tytułem – Statuary in Wood by African Savages: the Root of Modern Art. Poszerzona i pogłębiona refleksja nad doniosłością wkładu kultur plemiennych (w tym oczywiście afrykańskich) w sztukę nowoczesną pojawiła się w 1938 r. w książce Roberta Goldwatera Primitvism in Modern Art. Oczekiwania awangardystów względem tak zwanej sztuki prymitywnej były niejednorodne. Najczęściej uwzględniano inspiracje formalne (malarze kubiści, rzeźbiarze: C. Brancusi, P. Gargallo, A. Giacometti, J. Lipchitza). Twórcy z niemieckiej grupy Die Brücke, poszukiwali nowych wyobrażeń i symboli a zarazem źródła twórczości ludzkiej. Zainteresowanie tym ostatnim zagadnieniem związane było z badaniami nad psychiką człowieka prowadzonymi przez Zygmunta Freuda w końcu XIX w. Inspiracją dla ekspresjonistów była także nagość, której prezentacja nawiązywała do życia w warunkach społeczności plemiennych. Warto dodać, iż sami artyści niejednokrotnie – np. Picasso – zaprzeczali wpływom sztuki z Afryki na ich dzieła. Konkluzją artykułu jest myśl G. Sallesa, iż sztuka z Czarnej Afryki odnowiła tę z Europy.