Why Do We Need the Term “Art”?

W artykule podjęta została refleksja nad współczesną sytuacją, w której termin „sztuka” jest szeroko stosowany, ale bez podejmowania prób uściślenia jego znaczenia lub definiowania go. Sytuacja ta dotyczy zarówno obszaru estetyki, gdzie rozważania nad pojęciem sztuki zanikły od kilku dekad, jak wypowiedzi krytyków i artystów. Punktem wyjścia prowadzonych tu rozważań jest stan, jaki miał miejsce w latach 50. i 60. XX wieku. W myśli estetycznej pojawiły się wówczas poglądy wskazujące na niedefiniowalność pojęcia „sztuka” (np. stanowisko Morrisa Weitza) oraz tendencje do wskazywania innych sposobów użycia tego terminu, niż poznawczy – uwzględnienia jego charakteru oceniającego, perswazyjnego itp. W latach 90. ważnym głosem w tej sprawie były teksty Arthura C. Danto, który ujmował zagadnienie w kontekście swojej teorii „końca sztuki”. Koniec ten nie oznaczał kresu twórczości artystycznej, a tylko zmianę polegającą na zakończeniu się ery sztuki jako problemu teoretycznego. W XX wieku zarówno w tworzonych dziełach, jak pisanych tekstach, próbowano ustalić, czym jest „sztuka prawdziwa”. Dziś natomiast wszystkie znaczenia słowa „sztuka” stają się ważne. Życie artystyczne, według Danto, układa się więc bardziej pokojowo, bez „czystek etnicznych”. Jak zatem motywuje się włączanie poszczególnych praktyk do obszaru sztuki? Uważam, że często następuje to na zasadzie podobnej do gry w domino. Ilustruję tę tezę za pomocą polskiego przykładu - koncepcji „sztuki ze społeczeństwem” realizowanej od 2011 roku w warszawskiej dzielnicy Ursus. Tekst kończą refleksje odnoszące się do współczesnego „teoretyzowania z niepewnością”. Pojawia się teza, że termin „sztuka” pełni dzisiaj przede wszystkim rolę integrującą wobec różnorodnych działań, dla których inaczej trudno byłoby znaleźć stosowną kategorię.

The article reflects on the contemporary situation in which the term “art” is broadly used, albeit without attempting to clarify its meaning or define it. This situation concerns both the area of aesthetics, where the deliberations on the concept of art have been abandoned for several decades, as well as the statements of critics and artists. The starting point of the reflections presented here is the situation that occurred in the 1950s and 1960s. In the aesthetic thought there appeared views pointing to the indefinability of the term “art”. (e.g. the stand of Morris Weitz) and the tendencies to indicate other usages of this term, than cognitive – to consider its evaluative, persuasive, etc. character, etc. In the 1990s, Arthur C. Danto's texts were an important contribution to this issue, commenting on the subject in the context of his theory of the “end of art”. That “end” did not mean the end of artistic crea-tivity, but only a change consisting in the end of the era of art as a theoretical problem. In the 20th century, both in created works and in written texts, attempts were made to establish what “true art” is. Today, however, all meanings of the word “art” become important. Artistic life, according to Danto, is therefore more peaceful, free from “ethnic cleansing”. How, then, do we motivate the inclusion of particular practices in the area of art? I believe that it often happens on a similar basis to playing dominoes. I illustrate this thesis with the use of the Polish example – the concept of “art with community” implemented since 2011 in the Warsaw district of Ursus. The text ends with reflections on contemporary “theorizing with uncertainty”. There is an assertion that the term “art” plays an integrating role in the face of various activities, for which otherwise it would be difficult to find an appropriate category.