Pogranicze. Esej historyczno-socjologiczny

Przez termin „pogranicze” autor rozumie zjawisko społeczne, w ramach którego ludzie z obu stron lub z kilku stron różnie zresztą rozumianych granic wchodzą ze sobą w kontakt. Granica jako linia wykreślona na mapie i wytyczona w przestrzeni nie jest konieczna dla istnienia pogranicza. Z kolei nawet w wypadku formalnie wytyczonej granicy można dokładać wysiłków dla likwidacji sytuacji pogranicza. Komunizm starał się, by umocniona i dobrze strzeżona granica nie dopuszczała do kontaktów ludzi w obszarze jej bliskim. Na obszarach pogranicza tworzyła się kultura synkretyczna – choć pytanie oczywiście w jakim stopniu i w jakich dziedzinach życia. O niektórych ludziach można mówić jako o ludziach pogranicza. Częste w dziejach dyskusje o przynależności ludzi zapamiętanych przez historię jako wielcy dotyczą często ludzi z pogranicza. Obszary pogranicza nieraz bywają terenami konfl iktów, zaś ludzie tam żyjący bądź z takich terenów wywodzący się maja nieraz ciężki los. Jednocześnie w wielu wypadkach kształtowali się jako ludzie twórczy i oryginalni.

By borderlands, the author means social phenomena where people from both sides of the variously understood boundary come into contact with each other. Boundary as a line dividing space is not necessary for the borderland to exist. In the case of a formal boundary, very oft en attempts were made to impede the emergence of borderlands. Such was the case during communism with its fortifi ed and guarded border which prevented people on both sides to get into contact with one another. In borderlands, culture had a syncretic nature – although we need to ask how and in what aspects of life. We sometimes refer to some of its inhabitants as people of the borderlands. Th e oft en lead discussions about belonging of certain historical fi gures stems from the fact that they were oft en such people. At the same time borderlands sometimes are the terrains of confl icts, and people who live there suff er for it.