Teoria aktora-sieci czy postfenomenologia techniki? Wizualność a współczesne studia nad nauką i techniką

Artykuł podejmuje problem pojawienia się w obszarze badań nad wizualnością obrazów generowanych przez urządzenia bądź praktyki związane z nauką i techniką. Status tych obrazów w obszarze badań nad relacją człowiek-technologia podejmuje teoria aktora-sieci (Latour) oraz postfenomenologia techniki (Ihde). Pierwsza z nich jest już bliżej znana w Polsce, natomiast druga wciąż wymaga właściwej recepcji. Wspólnym, historycznym punktem wyjścia dla tych teorii w obszarze studiów nad wizualnością są rozważania z zakresu sztuki i estetyki. Obie koncepcje różnicuje jednakże metodologia i stosunek do klasycznych teorii fi lozofi cznospołecznych. W tekście analizowane są kluczowe pojęcia dla tych dwóch kierunków badawczych, zwłaszcza pojęcie mediacji oraz hermeneutyki materialnej.

The article concerns the problem of pictures generated by scientifi c and technic tools or practices in the fi eld of visualization studies. Status of these pictures in the sphere of studies of human-technology relation is analyzed in terms of actor-network theory (Latour) and postphenomenology of technology (Ihde). The fi rst of these theories is known in Poland, however the second one still demands proper reception. Common, historical beginning for the theories in their interest in visualization studies are refl ections about art and aesthetics. Both theories diversify methodology and the attitude to the classical philosophical-social theories. The article analyzes the key concepts for these two research directions especially concept of mediation and material hermeneutics.