Paradoks Solowa i determinanty wdrożenia technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych

The paper presents the main arguments that explain the causes for a productivity paradox formulated by American economist Robert M. Solow in 1987 in connection with the rapid development of information and communication technology. The paper discusses the conditions that need to be met to support the growth of productivity related to the use of ICT, particularly in developing countries. The analysis is based on a literature review focusing on the Solow paradox. It argues that there are two prerequisites to “see” a positive impact of ICT on productivity statistics: the time necessary for the completion of learning-by-doing processes, and the existence of ICT complementarities. ICT complementarities usually include changes in workplace organization and business processes, coupled with investment in human capital, foreign direct investment and the creation of an entrepreneurship-friendly institutional environment. The main conclusion from the analysis - in the context of how developing countries take advantage of ICT investment to accelerate the convergence process – is that special attention should be paid to ICT complementarities. They are a key determinant of a productive use of ICT. Research studies reviewed in the article show that it is not enough to simply invest in ICT capital stock (through investment in hardware and software) in order to materialize the benefits of ICT. Complementary investments are also necessary, mainly in human capital, changes in workplace organization at the enterprise level, and investment in intangible assets.

Celem artykułu jest przedstawienie głównych argumentów, które wyjaśniają przyczyny paradoksu produktywności, sformułowanego przez R. Solowa w 1987 roku w związku z dynamicznym rozwojem technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych. W rezultacie, artykuł omawia warunki, jakie powinny zostać spełnione, aby coraz szersze wykorzystanie ICT faktycznie wspierało wzrost produktywności, w szczególności w krajach rozwijających się. Analiza ma charakter przeglądu literatury dotyczącej badań nad paradoksem Solowa. Jej wyniki wskazują, że ujawnienie się pozytywnego wpływu wdrożenia ICT na produktywność wymaga po pierwsze czasu, a po drugie – zaistnienia komplementarnych w stosunku do ICT inwestycji. Wśród czynników komplementarnych wymienia się zazwyczaj zmiany w organizacji pracy i procesach biznesowych, inwestycje w kapitał ludzki, bezpośrednie inwestycje zagraniczne, a także budowanie przyjaznego otoczenia instytucjonalnego dla przedsiębiorczości. Głównym wnioskiem z analiz, w kontekście możliwości wykorzystania inwestycji w ICT przez kraje rozwijające się do przyspieszenia procesów konwergencji, jest potrzeba zwrócenia szczególnej uwagi na czynniki komplementarne wobec ICT. Stanowią one kluczową determinantę produktywnego wykorzystania ICT – jak bowiem wskazują wyniki badań, aby osiągnąć korzyści z ICT nie wystarczy proste powiększanie zasobu kapitału ICT (poprzez inwestycję w sprzęt i oprogramowanie). Niezbędne są także inwestycje komplementarne – przede wszystkim w kapitał ludzki, wdrażanie zmian w organizacji pracy na poziomie przedsiębiorstw, czy inwestowanie w wartości niematerialne