Powrót do źródeł: nowoczesna przeszłość? Uniwersalna starożytność? O szkole, nauczycielu i zasadach edukacji według Kwintyliana

Marek Fabiusz Kwintylian, autor dzieła Kształcenie mówcy (Institutio Oratoria), to starożytny autorytet retoryki i ceniony nauczyciel. Jego propozycje edukacyjne mają ponadczasowy charakter, mogą okazać się inspirujące dla współczesnej edukacji. Rzymski retor przedstawia całokształt edukacji człowieka od dzieciństwa do progu dorosłości, ogromną wagę przywiązując do kształcenia elementarnego. Na początku definiuje modelową sylwetkę nauczyciela – mistrza w swoim zawodzie, wzoru do naśladowania w określonej dziedzinie oraz moralnego autorytetem. W centrum działań pedagogicznych znajduje się uczeń, uczący się w szkole w stymulującym rówieśniczym otoczeniu. Kwintylian promuje nauczanie zintegrowane, czyli logiczne łączenie i przenikanie się treści wszystkich nauczanych przedmiotów (równocześnie z literaturą – nauka matematyki, sztuki, muzyki oraz kultury fizycznej). Jego zdaniem, rolą szkoły oraz nauczyciela jest umożliwienie uczniom ich indywidualnego rozwoju. Zamiast represyjnego egzekwowania rzymski retor zaleca dawać rozwijające przykłady, aby budować pozytywną motywację do nauki i wiarę ucznia we własne możliwości. Kluczową kwestią w edukacji są prawidłowe relacje między nauczycielem a uczniem, oparte na szacunku, zaufaniu, poszanowaniu godności. Katalog dobrych praktyk nauczyciela na podstawie dzieła Kwintyliana – komplementarność kształcenia i wychowania, konsekwencja działania, transparentność zasad dydaktycznych, kreowanie edukacji przez własny wzór postawy pedagoga – niejako sugeruje, że w obecnej szkole te cechy mogą być tak samo aktualne jak niemal dwa tysiące lat temu.

Marcus Fabius Quintilianus , author of Institutio Oratoria, is an authority on rhetoric and a respected teacher who lived in classic antiquity. His recommendations on education are timeless and universal and may be even of inspiring character for contemporary education. The Roman rhetorician describes and analyses the human education from early childhood to the thresholds of adulthood in its totality, attaching particular importance to elementary education. Initially, he defines the profile of the exemplary teacher/educator- a zestful Master Practicioner, an exemplary role model of his trade and an unquestioned moral authority. The educational action focuses on the pupil who, in a group of peers, acquires knowledge and receives education in a stimulating school environment. Quintilian definitely favours integrated learning, by which he understands a sensible and complementary combination of all subjects of instruction (literature, mathematics, arts, music and physical education). According to his approach the main concern both of the school as an institution and the teacher as an individual is to further the pupils individual development. The Roman rhetorician encourages the teacher/instructor to substitute the coercive enforcement of tedious tasks by examples that support and further the pupil’s development, in order to achieve a positive attitude towards learning and the students belief in their own capacities and aptitudes. The genuine foundation of a successful education is the proper relation between teacher and pupil, based on mutual esteem, trust and respect. The register of exemplary teaching practices according to Quintilian – the complementarity of formal and social/moral education, consistent action, transparency of didactic principles, education through exemplary teacher behavior and personality- seems to imply that these quality are as timelessly up-to-date in our contemporary educational system as they were about 2000 years ago.