Prophet Elijah in the woods in the high altar of the Church of Discalced Carmelites in Czerna

One of the most interesting early modern paintings in the vicinity of Krakow, located at the main altar of the Discalced Carmelite church in Czerna has not, to date, been the subject of a dedicated study. Although we are not in possession of archive sources which would confirm the attribution, for over a century the canvas has been held to be a work of Tommaso Dolabella. The first section of the article discusses the content of the image, which is ideologically linked to the altar. It also attempts to interpret the significance of Elijah, identified as Messiah’s predecessor, as well as the role of miraculous sustenance brought to the prophet by an angel. This part of the article focuses also on a rather inconspicuous theme of Elijah’s bare foot resting on the foot of God’s intermediary, which could symbolize a kind of successful spiritual struggle. Further in the text, the Czerna painting is subjected to a detailed stylistic analysis. By way of comparisons to works by father Venante da Subiaco, a new attribution and dating of the work presenting Prophet Elijah in the wilderness are suggested. The composition was painted in the years 1630–1632, when Venante was prior at the Selva Aurea hermitage in Rytwiany. Venante’s authorship of the Czerna painting is at least probable, as determined by three basic facts: the style of the painting, relations between Czerna’s and Rytwian’s founders (Agnieszka Firlej, née Tęczyński, was Jan Tęczyński’s sister), chronological data (the likelihood of the completion of the painting for the main altar in a small church in Czerna relatively soon after its construction had been commenced in 1629), last but not least, a fairly common tradition of monastic painters painting pictures commissioned by selected lay founders.

Jeden z najciekawszych nowożytnych obrazów w okolicach Krakowa, znajdujący się w ołtarzu głównym kościoła karmelitów bosych w Czernej, nie był dotychczas przedmiotem osobnych studiów. Pomimo iż nie dysponujemy źródłami archiwalnymi potwierdzającymi jego atrybucję, od ponad wieku płótno przypisywane jest Tomaszowi Dolabelli. W pierwszej części artykułu omówiono treść przedstawienia, łączącego się ideowo z ołtarzem. Zinterpretowano znaczenie postaci Eliasza, identyfikowanej jako poprzednik Mesjasza, a także rolę cudownego pożywienia, które przynosi prorokowi anioł. Osobno zwrócono uwagę na drobny motyw położenia nagiej stopy Eliasza na stopie pośrednika Boga, który symbolizować może typ walki duchowej uwieńczonej zwycięstwem. W dalszej części tekstu obraz czernieński poddany został drobiazgowej analizie stylowej. Na podstawie porównań z dziełami o. Wenantego z Subiaco zasugerowano nową atrybucję i datę powstania obrazu przedstawiającego Proroka Eliasza na puszczy. Kompozycja została namalowana w latach 1630–1632, kiedy Wenanty był przeorem w eremie Selva Aurea w Rytwianach. Autorstwo Wenantego odnośnie do obrazu w Czernej mieści się co najmniej w granicach prawdopodobieństwa, wyznaczonego przez podstawowe fakty: styl obrazu, związki fundatorów Czernej i Rytwian (Agnieszka z Tęczyńskich Firlejowa była siostrą Jana Tęczyńskiego), kwestie chronologiczne (możliwość powstania obrazu do ołtarza głównego niewielkiej świątyni w Czernej stosunkowo niedługo po rozpoczęciu jej budowy w 1629 roku), wreszcie dość powszechny w czasach nowożytnych obyczaj wykonywania przez malarzy zakonnych zamówień dla wybranych osób z grona świeckich fundatorów.