Ars bene moriendi biskupa krakowskiego Piotra Tylickiego w świetle Listu Fryderyka Szembeka do Wawrzyńca Gembickiego

W 1617 roku w krakowskiej oficynie wydawniczej Andrzeja Piotrkowczyka wydany został drukiem utwór zatytułowany O śmierci świętej pamięci Jego Mości X. Piotra Tylickiego krakowskiego biskupa […] i nabożnym ku niej przygotowaniu jego List do […] X. Wawrzyńca Gembickiego z Bożej Łaski arcybiskupa gnieźnieńskiego […]. Jego autorem był krakowski jezuita Fryderyk Szembek (1575–1644), który w pierwotnym zamyśle chciał o śmierci krakowskiego ordynariusza poinformować jedynie przyjaciela zmarłego hierarchy – arcybiskupa gnieźnieńskiego Wawrzyńca Gembickiego (1559–1624). W niedługim jednak czasie list ten na żądanie egzekutorów biskupiego testamentu oraz za wyraźnym dozwoleniem następcy Piotra Tylickiego na stolicy św. Stanisława Marcina Szyszkowskiego (1554–1630), jak i zakonnych zwierzchników autora został uzupełniony i wydany drukiem. Omawiany poniżej utwór autorstwa Fryderyka Szembeka należy do tzw. pisarstwa artis bene moriendi. Wydawane w tym nurcie książki miały co prawda różne formy, łączył je jednak przedmiot poruszanych w nich rozważań. Ogólnie rzecz ujmując, były to zbiory przykładów postaw i myśli o treści ascetycznej, służące do przygotowania człowieka na przyjęcie śmierci. Tytułowy biskup został w utworze przedstawiony z jednej strony jako wielki senator, prawdziwy potomek dawnych Polaków i miłośnik ojczyzny. Z drugiej zaś Piotr Tylicki był także dobrodziejem autora utworu oraz „dawnym i uprzejmym” przyjacielem adresata listu – arcybiskupa gnieźnieńskiego. Mimo tak wielu zalet i przymiotów w opisanym przez Fryderyka Szembeka trzyletnim okresie życia hierarchy Piotr Tylicki miał wedle autora ćwiczyć się w trzech zasadniczych cnotach. Pierwszą z nich było „wielkie nabożeństwo i takie, jakie ma być rzeczy boskich poważanie”, drugą stanowiła „pokora wielka w dostojeństwie tak wysokim”, trzecią i ostatnią było z kolei „staranie pilne o zbudowanie bliźnich i wystrzeganie się dania onym najmniejszego zgorszenia”.

In the year 1617 in Cracow printer Andrzej Piotrowczyk published book under the title O śmierci świętej pamięci Jego Mości X. Piotra Tylickiego krakowskiego biskupa […] i nabożnym ku niej przygotowaniu jego List do […] X. Wawrzyńca Gembickiego z Bożej Łaski arcybiskupa gnieźnieńskiego […]. Author of this work was one of the Cracow’s Jesuits Fryderyk Szembek (1575–1644). He wrote his letter to informed about death of bishop Piotr Tylicki to archbishop of Gniezno Wawrzyniec Gembicki (1559–1624), who was friend of dead. This work was however published in the short time, as it was mentioned, because of decision of executors of the bishop’s Piotr Tylicki will, religious superiors to Fryderyk Szembek and new bishop of Cracow, Marcin Szyszkowski (1554–1630). Szembek’s letter is example of ars bene moriendi writings. This type of literature have different forms, but all of them prepare men to the death. Therefore, they contain examples of attitudes and thoughts for dying person. Bishop Piotr Tylicki was presented in this letter as a exemplary senator, descendant of the nobles and patriot who loved his motherland, Poland. Bishop however had practiced his virtues. Those included religiosity, humility and care of piety of others. On the other hand we have to remember that, he was also the tutor of author. What is more, archbishop of Gniezno, as it was mentioned, was “old and kind” friend of bishop Piotr Tylicki.