Proliferacja jako narzędzie podtrzymujące ewolucję człowieka w świetle poglądów Paula K. Feyerabenda z okresu umiarkowanego

W umiarkowanym okresie swojej twórczości Feyerabend utrzymywał, że wzajemne oddziaływanie zasad proliferacji i uporczywości może przyspieszać pożyteczne biologicznie mutacje oraz może być jedynym dostępnym środkiem służącym do zapobiegania stagnacji naszego gatunku. Celem tego artykułu jest rekonstrukcja poglądów Feyerabenda na to zagadnienie oraz nadanie im określonej interpretacji, pozwalającej uniknąć pewnych problemów, do których te poglądy prowadzą. Przekonanie, że można przyspieszać biologicznie pożyteczne mutacje za pomocą formułowania i bronienia hipotez, sugeruje, przynajmniej na pierwszy rzut oka, podejście lamarkistowskie - teorię zmienności ukierunkowanej. Tę myśl Feyerabenda da się również rozumieć w duchu teorii zmienności nieukierunkowanej, a więc na modłę darwinowską, co sugeruje wyrażenie "może przyspieszać". Obydwa ujęcia prowadzą jednak do poważnych trudności. Lamarkistowskie uważane jest obecnie za błędne, zaś zgodnie z darwinowskim zmiany adaptacyjne zachodzą bardzo powoli. Biologicznie pożyteczne efekty współdziałania proliferacji i uporczywości pojawić się mogą po niesłychanie długim okresie czasu. Jego myśl, że wzajemne oddziaływanie proliferacji i uporczywości może być jedynym dostępnym środkiem zapobiegania stagnacji naszego gatunku najlepiej jest rozumieć w duchu kulturowej ewolucji człowieka, która ma charakter lamarkistowski.

In his early philosophy, Feyerabend claimed that the interaction between the principles of proliferation and tenacity may increase the tendency towards useful biological mutations. He also maintained that the interplay between the two principles may be the only possible way of preventing the human species from stagnation. I try to rectify some problems of Feyerabend’s approach. The claim that it is possible to increase the tendency towards useful biological mutations by means of generating and defending hypotheses seemingly implies Lamarckism, i.e. the theory of directed variation. However, it could also be incorporated into Darwinism, i.e. the theory of undirected variation (it is suggested by the phrase “may increase”). Both approaches lead to serious difficulties: Lamarckism is rejected by the mainstream biology; Darwinian adaptive changes are very slow. Biologically useful effects of interplay between proliferation and tenacity may come out after a very long time. Feyerabendian conviction that interaction between proliferation and tenacity may be the only possible way of preventing our species from stagnation should be understood in the light of human cultural evolution, and the latter is of course Lamarckian.