TEORIA WYCHOWANIA MORALNEGO A FILOZOFICZNA KONCEPCJA SUMIENIA: TOMASZ Z AKWINU – MAX SCHELER – JURGEN HABERMAS

Podjęte badania mają na celu scharakteryzowanie wpływu zakładanej koncepcji sumienia na kształt teorii wychowania moralnego. Przedmiotem badań będą filozoficzne koncepcje sumienia, sformułowane w ramach refleksji tomistycznej, fenomenologicznej i krytycznej, która bazuje na teorii działania komunikacyjnego Habermasa, oraz odpowiadające im dyskursy pedagogiczne. W przypadku teorii tomistycznej rozwój sumienia związany jest przede wszystkim z doświadczeniem, które kształtuje poznawcze i pożądawcze władze umysłowe (intelekt i wolę) oraz zmysłowe. Odwołanie do teorii działania komunikacyjnego Jürgena Habermasa skutkuje racjonalistyczną koncepcją sumienia, które rozwija się w dialogu społecznym. Z kolei fenomenologia w wersji zaproponowanej przez Maxa Schelera prowadzi do docenienia udziału uczuć w formacji sumienia. Każda z tych teorii przynosi określone konsekwencje w dziedzinie teorii wychowania. W pierwszym przypadku rozwój moralny związany jest z doświadczeniem czynu, w drugim jest łączony z komunikacją interpersonalną, ale w wymiarze podmiotowym przybiera profil intelektualistyczny, w trzecim jest to również zetknięcie z rzeczywistością, a szczególnie z wartościami, które postrzegane są jako istniejące obiektywnie.

The research has been carried out with the objective of providing characteristics for the concept of conscience influence over the moral theory shape. The research scope will focus on philosophical concepts of conscience which have been formulated upon reflections of Thom ism, phenomenology as well as the critical reflection based in Habermas’ communication theory and the respective pedagogical discourses. In the case of the Thomism theory the conscience development is first and foremost associated with the experience which thus shapes mental capabilities of cognition and desire (the intellect and the will) and of senses. A reference to Jürgen Habermas’ communication theory results in a rationalistic concept of conscience developed in a social dialogue. However the phenomenology as it has been proposed by Max Scheler recognises feelings in the process of conscience shaping. Each of these theories brings about specific consequences for the theory of upbringing. In the first case the moral development is associated with the experience of an act; in the second case the moral development is associated with interpersonal communication, however in the subjective dimension it is of the intellectual profile; in the third instance it is also the experience of reality and in particular of the values which are generally recognized as objective.