Primum non nocere… Uwagi na temat uwarunkowań edukacji filozoficznej/moralnej

The main question of this article is the problem of the aims, content and ways of realisation in philosophical/moral education. The author begins with two points: firstly, the formation of philosophical and moral reflexion is one of the most important indicator of mature personality; secondly, school ought to undertake upbringing duties. Practical realisation of that kind of education can bring also some troubles and risks for the right development of a young man's personality. Those troubles can be noticed on the ideological (crisis of Western civilization: the “truth question”, scepticism) or didactic (subjects which are too difficult and too abstract, terminology unsuitable for young people) level. Proposition of “school philosophy” (ethics) contain the following postulates: 1) philosophy (ethics) ought be presented as selfless cognition and activity directed to the truth and to goodness; 2) youth ought to be aware that the proposition is only an introduction to philosophy, but „real philosophy” is still ahead of them; 3) education ought to be based rather on experience than on abstract knowledge; 4) all knowledge has to be verifiable. The last considered point is the question of the teacher’s engagement in teaching. 

Głównym tematem artykułu jest sprawa celów, treści i sposobów realizacji edukacji filozoficzne/moralnej. Autor opiera się na dwu założeniach: 1) kształtowanie filozoficznej i moralnej refleksji jest jednym z najważniejszych wskaźników dojrzałej osobowości; 2) szkoła nie może uchylać się od podejmowania zadań wychowawczych. Realizacja tego rodzaju edukacji może jednak w praktyce powodować trudności, a nawet niebezpieczeństwa dla prawidłowego rozwoju osobowości młodego człowieka. Występują one na poziomie ideologicznym (tu spowodowane są przez skutki kryzysu cywilizacji zachodniej: kwestia prawdy, sceptycyzm) lub dydaktycznym (zbyt trudne i zbyt abstrakcyjne tematy oraz terminologia niedostosowana do młodych ludzi). Propozycja „filozofii szkolnej” (etyki), zdaniem autora, powinna opierać się na następujących założeniach: 1) filozofia (etyka) winna być przedstawiana jako bezinteresowne poznanie i działanie skierowane ku prawdzie i dobru; 2) młodzi ludzie powinni mieć świadomość, że proponuje się im wprowadzenie do filozofii (propedeutykę), a „prawdziwa filozofia” jest ciągle przed nimi; 3) edukacja powinna opierać się w większym stopniu na doświadczeniu niż na wiedzy abstrakcyjnej; 4) należy umacniać przekonanie, że wszelka wiedza powinna być sprawdzalna (weryfikowalna). Ostatnią rozważaną kwestią jest sprawa zaangażowania nauczyciela.