Samorząd terytorialny w Polsce w dobie spowolnienia gospodarczego

Samorząd terytorialny w Polsce, podobnie jak cały system finansów publicznych przeżywa od roku 2008 kryzys finansowy. Przejawem trudności finansowych jednostek samorządu teryto-rialnego w Polsce jest spadająca nadwyżka operacyjna, a także znaczny wzrost zadłużenia. Nato-miast przyczyną tego kryzysu są przede wszystkim zmniejszające się dochody własne, przy wzra-stających zadaniach samorządu terytorialnego. W konsekwencji zmusza to władze gmin, powia-tów i województw samorządowych do zaciągania przychodów zwrotnych. Prawne granice zadłużania się samorządu terytorialnego mają temu przeciwdziałać. Zjawisko to staje się szcze-gólnie widoczne w drugiej dekadzie XXI wieku, kiedy jednostki samorządu terytorialnego podejmują działania oszczędnościowe, mające na celu ograniczenie ich zadłużenia. Należy jednak przypuszczać, że utrzymanie takiej tendencji przez dłuższy okres spowoduje obniżenie jakości świadczonych usług. Dlatego niezbędna jest korekta systemu finansowania polskiego samorządu terytorialnego, która powinna polegać na: poszukiwaniu dodatkowych źródeł dochodów własnych dla gmin, powiatów i województw samorządowych, poprzez wprowadzenie podatku od wartości nieruchomości (podatku katastral-nego), przekształceniu procentowych udziałów jednostek samorządu terytorialnego w podatkach do-chodowych w dodatki samorządowe do tych podatków, uzależnieniu kwoty subwencji (tak jak to miało miejsce w poprzedniej ustawie o dochodach jednostek samorządu terytorialnego) od wielkości dochodów budżetu państwa, wprowadzeniu subwencji uwzględniającej zakres ponoszonych zwłaszcza przez gminy i powia-ty wydatków na pomoc społeczną, zmianie granic zadłużania się samorządu terytorialnego.

Similarly to the crisis of the whole system of public finance in Poland, the territorial govern-ment has been going through economic crisis since 2008. The indication of financial problems of the territorial government entities in Poland are: declining operating surplus and the increasing indebtness. The causes for the crisis include, first of all, shrinking revenues of the territorial gov-ernment, with the increasing tasks set for those entities. Consequently, the management of gminas, powiats, and territorial governments of voivodeships are forced to resort to taking credits and loans. Legal limits set for the territorial government indebtness are to counter that process, which has become particularly apparent in the second decade of the 21st century. That is the time when the territorial government entities started implementing austerity measures poised to curb the indebtness. It might be assumed that once that tendency persists over a longer period of time, it can deteriorate the quality of rendered services. Hence, it is prerequisite to make amendments to the system of financing of Polish territorial government. The amendments should include: searching additional sources of revenue for gminas, powiats, and territorial governments of voivodeships through levying the property tax (cadastrial tax), transforming the percentage of income tax claimed by the territorial government entities into territorial government benefits added to that tax, conditioning the volume of subsidies (similarly to the stipulations of previous act on territorial government entities’ revenue) on the volume of state budget revenue, changing the limits of indebtness permitted for the territorial government.