Wpływ funduszy unijnych na zróżnicowanie dochodów w Polsce – przykład dopłat bezpośrednich i rent strukturalnych

Zwiększony napływ funduszy unijnych do Polski oddziaływał na nierówności dochodów gospodarstw domowych na bardzo wielu płaszczyznach. Dokładne zbadanie wpływu środków pomocowych na zróżnicowanie dochodów jest bardzo złożonym problemem badawczym. Po pierwsze, występują trudności z przypisaniem beneficjentów funduszy konkretnym osobom, gospodarstwom lub grupom w rozkładzie dochodów. Po drugie, środki pomocowe z UE mogą oddziaływać dwojako na podział dochodów – bezpośrednio i pośrednio, co zwiększa złożoność analizy. Po trzecie, fundusze oddziałują na zróżnicowanie dochodów poprzez wiele kanałów, a wpływ ten jest często rozłożony w czasie. Niniejsze opracowanie ma na celu: 1) nakreślenie ogólnych ram oddziaływania funduszy unijnych na zróżnicowanie dochodów w Polsce oraz 2) ilościowe oszacowanie wpływu dwóch rodzajów funduszy – dopłat bezpośrednich oraz rent strukturalnych – na zróżnicowanie dochodów gospodarstw domowych w Polsce w okresie 2005–2010. Do badania wykorzystano jednostkowe nieidentyfikowalne dane z badań budżetów gospodarstw domowych GUS. Analiza empiryczna wpływu dopłat bezpośrednich oraz rent strukturalnych na nierówności dochodów w Polsce prowadzi do wniosku, iż oba te źródła dochodów łącznie powodowały zmniejszenie się zróżnicowania dochodów w porównaniu ze scenariuszem, w którym te kategorie zostałyby pominięte. Bardziej szczegółowa analiza pokazuje jednak, że spadek rozpiętości docho-dów był jedynie efektem rent strukturalnych, dopłaty bezpośrednie natomiast oddziaływały w kierunku zwiększania rozpiętości dochodowych gospodarstw domowych, co wynikało prawdopodobnie stąd, że ich beneficjentami byli przeważnie wielkoobszarowi rolnicy.

The increased inflow of EU-funds influenced income inequality in Poland through various channels. A precise estimation of this impact is a very complex research problem. First, it is often not possible to identify the funds’ beneficiaries (persons, households, groups) in the income distri-bution. Second, European funds may influence income inequality in a direct or (and) indirect way, which makes the analysis of this impact more complex. Third, European funds influence income inequality through many channels and this impact is often spread over time. This survey is aimed at 1) framing the very general aspects of the influence of European funds on income inequality in Poland and 2) estimating the impact of direct payments and struc-tural pensions on income inequality in Poland in the period 2005–2010. The data used to carry out the calculations come from the Polish CSO household budget surveys. The analysis revealed that the joint effect of direct payments and structural pensions on in-come inequality in Poland was negative throughout the analyzed period, i.e. these categories of funds caused inequality to decrease. A more detailed analysis shows that the decrease in income disparities was due to structural pensions. Direct payments led to an increase in income inequality, which resulted most probably from the fact that their beneficiaries were mainly richer income groups – large landowners.