Problem pomiaru w ekonomii dobrobytu – poglądy historyczne i współczesne

Zasadniczą kłopotliwą kwestią w ekonomii dobrobytu jest pytanie, jak mierzyć bogactwo ekonomiczne, jak zmierzyć dobrobyt w ujęciu jednostki czy całego społeczeństwa. Historycznie prace teoretyczne skupione były na zagadnieniach dotyczących z jednej strony tworzenia bogactwa, z drugiej sprawiedliwych kryteriów podziału wytworzonego bogactwa, próbowano odnajdywać teorie czy prawa ekonomiczne wyjaśniające te kwestie. W pracy dokonano przeglądu – w ujęciu historycznym – zagadnień dotyczących kwestii pomiaru dobrobytu jednostki i dobrobytu społecznego. Przedstawiono kolejne etapy ewolucji i pomiaru użyteczności. W tradycji nauk ekonomicznych dobrobyt ekonomiczny (welfare) utoż-samiany był z użytecznością dochodów. Początkowo oznaczało to kardynalny charakter pomiaru, a następnie ordynalny charakter, tj. utylitaryzm porządkowy, który przyjął teorię i poglądy włoskiego ekonomisty V. Pareta. Przeciwko utylitaryzmowi wypowiadali się także ekonomiści Hicks, Allen, Houthakker, Samuelson, Arrow czy Debreu, a także zwolennicy tzw. teorii umowy społecznej. Przedstawiono także współczesne nurty dobrobytu oparte np. o koncepcję capabilities A. Sena. Zostały także wyjaśnione aktualne definiujące pojęcia, które przekraczają zakres pomiaru czysto dochodowego oraz idą zdecydowanie szerzej w kierunku ocen jakości życia i dobrostanu ogólnego (well-being). Współcześnie ocena dobrobytu jednostki wychodzi poza ekonomię dobrobytu, a pomiar staje się coraz bardziej skomplikowany i wielowymiarowy, obejmując sferę materialną i pozamaterialną łącznie. Pomiar obiektywny i subiektywny dobrobytu musi być dodatkowo wspierany naukami pozaekonomicznymi, stając się równocześnie bardziej skomplikowany.

The principal problematic issue in welfare economics is the question how to measure the wealth of economic, how to measure an individual well-being or social welfare. Historically, theoretical studies focused on issues concerning on the one hand, the creation of wealth, on the other – equitable criteria’s for the distribution of produced wealth. In the past theories and economic rights of explaining these problems were created. The paper presents review from the historical perspective issues, relating to the measurement of the social welfare and the individual well-being. In the tradition of economic, welfare was identified with the utility of income. The article shows the successive stages of evolution of the measurement of utility. Initially was used cardinal nature of the measurement, then ordinal utilitarianism – which adopted the theory and the views of the Italian economist V. Pareto. Against utilitarianism have spoken out economists: Hicks, Allen, Houthakker, Samuelson, Arrow, Debreu and Rawls. Also contemporary trends of welfare, based on the concept of A. Sen's capabilities was presented. They were explained current concepts, that exceed the measurement (the utility of income) more widely towards of quality of life and well-being assessment. Contemporary evaluation of welfare extends beyond welfare economics and the measurement. It becomes more complicated and multidimensional, including material and nonmaterial sphere. The measurement of objective and subjective welfare must be supported by non-economic sciences, becoming also more complicated.