Romantyczny intelektualizm w Dzienniku nieciągłym Zygmunta Lubicz-Zaleskiego

Celem studium jest nakreślenie skomplikowanego wizerunku Zygmunta Lubicz-Zaleskiego (1882–1967) jako pisarza intelektualnego, którego formacja wewnętrzna sugeruje zarówno prekursorstwo myśli, jak i ich interesującą anachroniczność. Intelektualizm autora Relikwiarza buchenwaldzkiego zawieszony został w niezwykle frapujący sposób w przestrzeni pomiędzy romantycznymi i neoromantycznymi wpływami oraz modernistyczną formacją, co z całą siłą ujawnia jego Dziennik nieciągły spisywany w latach 1904–1925, między innymi jako dziennik snów i wrażeń inspirowany towianizmem, Adamem Mickiewiczem, Juliuszem Słowackim z jego filozofią genezyjską i Zygmuntem Krasińskim, a zarazem – jako wybitny diariusz postawy obywatelskiej. Nader wymowne pod tym względem pozostaje w Dzienniku… Słowo od autora (stworzone dopiero w 1967 roku), w którym Lubicz-Zaleski, rozpatrując problem własnego stylu dziennikowego, dokonuje krytyki „proustyzmu” z wyraźnie egocentrycznego, russoizującego stanowiska.

This study attempts to depict the complicated image of Zygmunt Lubicz-Zaleski (1882–1967) as an intellectual writer, whose spiritual formation suggest both the innovativeness of ideas and their intriguing anachronism. The intellectualism of the author of Relikwiarz buchenwaldzki spans in a very baffling way the space between Romantic and neo-Romantic influences and the modernist movement; this is manifested with full force by his Dziennik nieciągły set down in the years 1904–1925, partly as a dream and experience journal – inspired by the ideas of Andrzej Towiański, Adam Mickiewicz, the ‘genesis’ period of Juliusz Słowacki, and works of Zygmunt Krasiński – that was also an unparalleled diary of civic virtue. The most suggestive depiction of this is found in the preface to Dziennik (that was added only in 1967), where Lubicz-Zaleski – while discussing the question of his own diaristic style – performs a criticism of ‘Proustism’ from a clearly egocentric, ‘Rousseaian’ standpoint.