Evolution of social insurance management in the Polish lands up until the outbreak of World War II

Social insurance is most often discussed in the relevant literature as a social or political rather than an economic issue. Its managerial aspects are even less frequently addressed. This paper attempts to present synthetically the evolution of social insurance management in three dimensions: social risks, the institutional system and financial issues. Ideas implemented in the 19th and in the first half of the 20th century in the field of insurance system management were of a centralised nature, concentrating the basic instruments in the hands of public authorities. This phenomenon was to intensify especially after World War I. The focus shifted from setting the rules, principles and forms of operation of bottom-up insurance initiatives to direct control of either the institutional system or the funds. As a result, forms of risk hedging and financing became increasingly less flexible.

Ubezpieczenia społeczne w literaturze występują najczęściej jako zagadnienie społeczne czy polityczne, rzadziej podejmuje się wątki o charakterze gospodarczym, a tym bardziej rozpatruje je przez pryzmat kwestii zarządzania. Celem niniejszego artykułu jest próba syntetycznego przedstawienia ewolucji zarządzania ubezpieczeniami społecznymi w trzech wymiarach: ryzyk społecznych, systemu instytucjonalnego i kwestii finansowych. W XIX i pierwszej połowie XX w. w zakresie zarządzania systemem ubezpieczeń realizowano pomysły centralizujące, skupiające podstawowe instrumenty w ręku władz publicznych. Zjawisko to zyskało na sile zwłaszcza po I wojnie światowej. Przemierzono drogę od wyznaczania reguł, zasad i form funkcjonowania oddolnych inicjatyw ubezpieczeniowych do bezpośredniego sterowania czy to systemem instytucjonalnym, czy funduszami. W konsekwencji wytwarzano coraz mniej elastyczne formy zabezpieczania i finansowania ryzyk.