Aksjologiczna nieprzejrzystość. O silnych wartościowaniach w dziennikach pisarzy

Rozważam pytanie, czy dzienniki pisarzy ujawniają silne wartościowania w sensie zaproponowanym przez Charlesa Taylora. Wartościowania te są, według tego filozofa, najlepszymi aksjologicznymi wyjaśnieniami własnych preferencji działania, jakie dana osoba potrafi sformułować i przedstawić jako racje swoich preferencji. Ta aksjologiczna świadomość jest nietrywialnym wewnętrznym wyborem spośród wielu możliwych wyjaśnień – samointerpretacją nakierowaną na odsłonięcie źródła dobroci tych wartości, które dana osoba uznaje. Poszukuję śladów tej świadomości w wybranych dziennikach pisarzy. Moje wnioski są sceptyczne. Dzienniki poddają wprawdzie tropy kierujące ku silnie wartościowanym dobrom, lecz tropy te okazują się zbyt chaotyczne i niezdecydowane. Trzeba przyznać rację Davidowi Parkerowi, który poszukiwał fundamentalnej aksjologicznej świadomości raczej w autobiografiach. Tylko zdystansowana refleksja daje szansę na ujawnienie silnych wartościowań. Jest tak pomimo licznych aporii związanych z samowiedzą.

In the present article, I discuss the issue of whether writers’ diaries reveal strong evaluations of their authors. Following Charles Taylor, I understand strong evaluation as the best axiological explanation which a given person is able to formulate and present as the reason for his or her preferences. This axiological awareness is a non-trivial internal choice made from among many possible explanations – it is a self-interpretation aimed at showing the source of the goodness instantiated by the person’s values. In the article, I look for evidence of such awareness in several well-known writers’ diaries. My conclusions are skeptical. Although the journals provide some clues in the search for strong evaluations, they are too chaotic and inconclusive. David Parker believes it more promising to look for fundamental axiological awareness in autobiographies instead. I find his approach correct; distanced reflection seems to be the only chance to reveal strong evaluations. This is despite the aporias involved in self-knowledge.