Sołżenicyn wobec Ukrainy. Od łagrowego braterstwa do roszczeń terytorialnych i „antymajdanu”

Artykuł traktuje o fundamentalnej ewolucji poglądów wielkiego rosyjskiego pisarza Aleksandra Sołżenicyna (1918–2008) w „kwestii ukraińskiej” – od łagrowego braterstwa, zarysowanego przede wszystkim w Archipelagu Gułag (1973–1975), aż do gniewnych filipik przeciwko tzw. „leninowskim granicom” nowej Republiki Ukraińskiej, ogłaszanych przez Sołżenicyna w trybie narastającym po 1991 roku. Z tego punktu widzenia zostały przeanalizowane w artykule tak różne utwory Sołżenicyna, jak wspominany już Archipelag Gułag, Jak odbudować Rosję? (1990), Rosja w zapaści (1998), a także jego ustne wypowiedzi, ogłaszane w latach 1992–2008 wobec prasy i telewizji rosyjskiej. Najbardziej paradoksalny wydaje się fakt, iż Sołżenicyn w 2005 roku uznał Rewolucję Pomarańczową w Kijowie – całkowicie notabene w zgodzie z prezydentem Putinem – za wielkie  zagrożenie także i dla Rosji. Pisarz traktował bowiem owe wydarzenia w stolicy Ukrainy – nie mając ku temu żadnych racjonalnych podstaw – za powtórkę niegdysiejszej rosyjskiej rewolucji lutowej 1917 roku, którą z kolei przedstawił w sposób ze wszech miar potępiający w wielotomowej epopei historycznej Czerwone Koło (1971–2005).

В данной статье рассматривается принципиальная эволюция взглядов великого русского писателя Александра Солженицына (1918–2008) на «украинский вопрос» – от гулаговского братства, изложенного прежде всего в Архипелаге ГУЛАГ (1973–1975), до гневных выпадов против так называемых «ленинских границ» новой Украинской республики, обнародованных Солженицыным в нарастающем режиме после 1991 года. С этой точки зрения анализируются произведения Солженицына с 1967 по 2008 год. Это прежде всего Архипелаг ГУЛАГ, а также такие политические произведения: Как нам обустроить Россию? (1990), Россия в в обвале (1998), а также его устные заявления, сделанные в российской прессе и на телевидении в период с 1992 по 2008 год. Парадоксальнее всего то, что Солженицын в 2005 году рассматривал «оранжевую революцию» в Киеве – кстати, в полном согласии с президентом Путиным – как большую угрозу и для России. Писатель рассматривал события в украинской столице – не имея на то никаких рациональных оснований – как повторение русской Февральской революции 1917 года, которую он, в свою очередь, совершенно осуждающе изобразил в многотомной исторической эпопее Красное колесо (1971–2005).

This article deals with the fundamental evolution of the views of the great Russian writer Aleksandr Solzhenitsyn (1918–2008) on the “Ukrainian question” – from the Gulag brotherhood, outlined above all in The Gulag Archipelago (1973–1975), to the angry fillips against the so-called “Leninist borders” of the new Ukrainian Republic, promulgated by Solzhenitsyn in an escalating mode after 1991. Solzhenitsyn’s works from 1967 to 2008 are analyzed here from this point of view. This is primarily the Gulag Archipelago, but also political works such as Rebuilding Russia. Reflections and Tentative Proposals (1990), Russia in Collapse (1998), as well as his oral statements made to the Russian press and television between 1992 and 2008. Most paradoxical of all is the fact that Solzhenitsyn, in 2005, saw the Orange Revolution in Kiev – in complete agreement with President Putin, incidentally – as a great threat to Russia too. The writer regarded the events in the Ukrainian capital – without any rational basis for doing so – as a repetition of the Russian March Revolution of 1917, which he in turn depicted in an utterly condemnatory manner in his multi-volume historical epic, The Red Wheel (1971–2005).