Medioznawstwo to interdyscyplinarna dziedzina badań rozwijana dwojako, w ramach albo wąskiej perspektywy (media – ludzie), uzupełnianej o dodatkowe składniki, albo perspektywy szerokiej, która relacje media – ludzie – społeczeństwo ujmuje całościowo, korzystając z dorobku różnych dziedzin nauki. Jeśli czerpane z nich elementy uda się połączyć z wykorzystaniem ogólnej teorii (społeczeństwa, kultury, cywilizacji) w spójną całość, która trafnie ujmuje te relacje w danym okresie, to tak powstała hybryda wyznacza główny nurt medioznawstwa na wiele lat – do czasu istotnej zmiany tych relacji. Dotąd powstały trzy takie hybrydy, oparte na ogólnej teorii systemu społecznego (lata 60. i 70. XX w.), studiach kulturowych (lata 70. i 80. XX w.), ogólnej teorii sieci (okres od lat 90. XX w. do lat 10. XXI w.). Wpływ technologii cyfrowej i sztucznej inteligencji na ludzi (cyborgizacja, problemy adaptacyjne) wymaga stworzenia nowej hybrydy teoretycznej, której podstawą powinna być współczesna wersja teorii ewolucji. W polskim medioznawstwa dominuje wąskie podejście dziedzinowe, skutkujące dużym rozproszeniem badań. Brak szerokiego ujęcia interdyscyplinarnego wynika głównie ze słabego przyswojenia wypracowanych na Zachodzie ogólnych ram teoretycznych dla badania mediów w szerokim kontekście społecznym, kulturowym, cywilizacyjnym. Tych zaległości nie da się nadrobić, ale zwrot medioznawstwa w kierunku ewolucjonizmu otwiera nowe perspektywy badawcze, które pozwolą zbliżyć nasze medioznawstwo do zachodniego, tak jak nasza rzeczywistość zbliża się do tamtej rzeczywistości.
Media studies is an interdisciplinary fi eld that can be approached in two distinct ways: from a narrower perspective focused on the relationship between media and individuals, often enlarged by additional components, or from a broader perspective that examines the interaction between media, individuals, and society as a whole. This broader approach draws on insights from multiple disciplines and integrates them into a cohesive framework using overarching theories related to society, culture, or civilization. When such integration successfully captures the media-society dynamic at a given point in time, the resulting theoretical hybrid tends to shape the fi eld of media studies for years—until signifi cant changes in these relationships occur. Historically, three major theoretical hybrids have dominated media studies. The fi rst, rooted in the general theory of social systems, emerged in the 1960s and 1970s. The second, informed by cultural studies, gained prominence in the 1970s and 1980s. The third, based on the general theory of networks, has been infl uential from the 1990s into the 2010s. Today, the rise of digital technology and artifi cial intelligence—and their profound impact on individuals, including phenomena like cyborgization and adaptive challenges—calls for the development of a new theoretical framework. This new hybrid should be grounded in a contemporary version of evolutionary theory. In Polish media studies, a narrow, discipline-specifi c approach continues to dominate, leading to considerable fragmentation in research efforts. The lack of a broader interdisciplinary framework largely stems from the insuffi cient incorporation of Western theoretical models that examine media in a wide-ranging social, cultural, and civilizational context. While it may not be possible to fully overcome these historical gaps, the shift towards an evolutionary perspective in media studies opens up new research opportunities. This evolution-oriented approach could bring Polish media studies closer to Western paradigms, just as the realities of Polish society increasingly align with those in the West.
