Polski reportaż w Szwecji

Artykuł omawia trzy prace doktorskie obronione na uczelniach szwedzkich (Anny Jungstrand, Anity Pluwak i Cecilii Aare) poświęcone gatunkowi reportażu i zawierające między innymi analizy tekstów polskich autorów – Hanny Krall, Ryszarda Kapuścińskiego, Wojciecha Tochmana i Jacka Hugo-Badera. Opisane zostały teoretyczne punkty wyjścia tych prac badawczych oraz sposoby ujmowania charakterystycznych cech warsztatu polskich pisarzy: jak budowana jest na poziomie wielopoziomowej narracji „wiarygodność” reportażu literackiego (Jungstrand), „sytuacja spotkania” między czytelnikami i bohaterami reportażu (Aare) oraz jak perspektywa czasowa współgra z technique of pressure, jeśli odczytywać tekst reportażu w perspektywie teorii „melodramatyczności” Petera Brooksa (Pluwak). Ustalenia badaczek zestawione zostały z głosami krytyków (Peter Englund, Joar Tiberg), skomentowana też została powtórzona przez Jungstrand i Aare teza Macieja Zaremby ze wstępu do antologii szwedzkich tłumaczeń polskich reportaży (2006) o roli komunistycznej cenzury w formowaniu warsztatu polskich reportażystów.

The article discusses three doctoral theses (of Anna Jungstrand, Anita Pluwak and Cecilia Aare) defended at Swedish universities that focused on the genre of reportage and included among other things the analyses of texts by Polish authors – Hanna Krall, Ryszard Kapuściński, Wojciech Tochman and Jacek Hugo-Bader. The article describes the theoretical starting points of these research works and the methods of identifying the characteristic features of the Polish authors’ writing style: the creation of “credibility” of the literary reportage from the perspective of multilevel narrative ( Jungstrand), the “meeting situation” between readers and characters of the reportage (Aare) and the interplay of temporal perspective with the “technique of pressure” if a reportage text is to be read from the perspective of Peter Brooks’ theory of melodrama (Pluwak). Conclusions of the researchers were juxtaposed with the voices of critics (Peter England, Joan Tiberg), commented upon was also the Maciej Zaremba’s thesis about the role of communist censorship in formation of writing style of Polish reporters that appeared in the preface to the anthology of Swedish translations of Polish reportages (2006) that was also repeated by Jungstrand and Aare.