Wpływ administracji publicznej na jakość przestrzeni na przykładzie działań konserwatorskich w latach 90. XX wieku w Cieszynie

Artykuł porusza zagadnienia z zakresu ochrony zabytków w kontekście zarządzania przestrzenią z ramienia publicznego, ze szczególnym uwzględnieniem okresu transformacji ustrojowej po 1989 roku w Polsce i krajach Europy Środkowej. Po dokonaniu na wstępie próby zdefiniowania pojęć przestrzeni publicznej i zawierającego się w niej krajobrazu kulturowego oraz omówieniu tych zagadnień na przykładzie działań służby konserwatorskiej w historycznym, środkowoeuropejskim mieście Cieszynie, ukazano proces kreowania metodologii konserwatorskiej, przyjętej dla celów ochrony i opieki nad zabytkami Cieszyna i współkształtowania całości krajobrazu miasta historycznego. Przedstawiono – na kilkunastu przykładach – sposoby praktycznego wpływania na kształt krajobrazu kulturowego i przestrzeni publicznej w mieście, omówiono również przebieg ważniejszych prac związanych z odkryciami i rozpoznawaniem obiektów historycznych oraz ich rezultaty. Opracowanie wsparto na podstawach teoretycznych w postaci materiałów planistycznych znajdujących się w archiwum służb konserwatorskich w Cieszynie i ważniejszych publikowanych i niepublikowanych źródłach do historii miasta oraz na podstawach empirycznych, które stanowiła w Cieszynie w latach 90. XX wieku, przyjęta i realizowana przez autora artykułu, praktyka konserwatorska.

The article addresses the issues from the field of monument conservation in the context of public management of space, with particular focus on the government transformation period after 1989 in Poland and the states of Central Europe. After the initial attempt to define the notions of public space and the cultural landscape it contains, and discussing these issues on examples of efforts of the monument protection services in the historic, Central-European city of Cieszyn, the article presents the process of creating conservation methodology, assumed for the purpose of protecting and preserving the monuments of Cieszyn and co-creating the entirety of the historic city’s landscape. The author uses over a dozen examples to present practical means of influencing the shape of the cultural landscape and public space in the city; he also discusses the proceedings of the most significant works related to discoveries and identification of historical objects, as well as their results. The theoretical basis for the discussion consists of city-planning materials from the monument protection services archive in Cieszyn and the most notable published and unpublished sources regarding the city’s history as well as empirical basis – namely the conservation practice which the author of the article assumed and implemented in Cieszyn in the 1990s.