Agoniści receptorów aktywowanych proliferatorami peroksysomów w farmakoterapii. Obecne znaczenie i perspektywy zastosowania

Receptory aktywowane proliferatorami peroksysomów (ang. peroxisome proliferators- -activated receptors, PPAR), występujące w trzech zasadniczych izoformach (α, β/δ oraz γ), są jądrowymi czynnikami transkrypcyjnymi uczestniczącymi w przemianach metabolicznych lipidów oraz glukozy. Receptory te są punktem uchwytu fi bratów (będących agonistami PPAR-α), stosowanych w farmakoterapii hipertrójglicyrydemii, oraz tiazolidinedionów – glitazonów (wpływających na PPAR-γ) wykorzystywanych jako leki hipoglikemizujące u pacjentów z cukrzycą typu 2. Trwają prace nad nowymi związkami o charakterze podwójnych agonistów receptorów PPAR-α/γ (glitazarów) lub nad związkami wykazującymi agonistyczny wpływ w stosunku do receptorów PPAR-γ oraz błonowych receptorów typu 1 dla wolnych kwasów tłuszczowych FFAR1 (ang. free fatty acid receptors 1). Wpływ na PPAR, wyrażający się właściwościami przeciwzapalnymi, przeciwmiażdżycowymi i przeciwnowotworowymi, wykazują także inne związki, jak statyny, sartany lub niesterydowe leki przeciwzapalne, co poszerza ich dotychczasowy opis farmakodynamiczny. Można zatem stwierdzić, iż agonistyczny wpływ na receptory PPAR jest istotnym elementem mechanizmu działania wielu leków, zarówno tych już stosowanych w farmakoterapii, jak i nowych związków, będących obecnie w fazie badań eksperymentalnych i klinicznych.

Peroxisome proliferator-activated receptors (PPAR), present in three major isoforms (α, β / δ and γ), are nuclear transcription factors involved in lipid and glucose metabolism. Those receptors are targeted by fi brates (PPAR-α agonists) used in the hypertriglyceridemia and by thiazolidinediones (glitazones, affecting PPAR-γ), used as hypoglycemic agents in the treatment of type 2 diabetes. Furthermore, there is ongoing work on the new double receptor PPAR-α/γ agonists (glitazars) or compounds affecting both PPAR-γ and free fatty acids receptors 1 (FFAR1). The ability to stimulate PPAR, resulted in antiinfl ammatory, anti-atherogenic and anti-proliferative properties, is also demonstrated by other compounds, such as statins, sartans or non-steroidal anti-infl ammatory drugs. The revealed feature broadens their pharmacodynamic description. To sum up, the agonistic effect on PPAR is an important element of the mechanism of action of many pharmacological agents, both drugs already applied in pharmacotherapy, and novel compounds that are currently in experimental studies and clinical trials.