Dyskusje wokół konstytucyjnej reformy systemu rządów we Włoszech

Niniejszy artykuł przedstawia główne koncepcje konstytucyjnej reformy systemu rządów we Włoszech w ciągu ostatnich trzydziestu lat. „Zablokowana włoska demokracja” szukała dróg wyjścia w rozwiązaniach prawnych. Zrodziła się idea wielkiej reformy konstytucyjnej pod koniec lat siedemdziesiątych. Można wyróżnić trzy zasadnicze sposoby tejże reformy: 1) powołanie Konstytuanty; 2) stworzenie dwuizbowej komisji do spraw reform konstytucyjnych; 3) poprzez art.138 konstytucji o jej rewizji. Pierwsze rozwiązanie cieszyło się poparciem tylko prawej strony sceny politycznej. Udało się natomiast powołać trzy dwuizbowe komisje do spraw reformy konstytucyjnych: w latach 1983-1985 Komisję Aldo Bozziego, w latach 1992-1994 Komisję Ciriaco De Mity i Nildy Iotti, w 1997 roku Komisję Massimo D’Alemy. Przedstawione przez nie projekty reform poniosły fiasko z powodu braku porozumienia między głównymi siłami politycznymi. Zatem trzecią drogą reformy konstytucyjnej stał się artykuł 138 konstytucji. Jednakże w wypadku, gdy zmiana została zatwierdzona tylko przez bezwzględną większość głosów obu izb parlamentu, można ją poddać pod głosowanie w referendum ratyfikacyjne. Dwukrotnie odbyło się takie referendum konstytucyjne, raz odnośnie centrolewicowej propozycji 7 października 2001 roku, drugi raz wobec centroprawicowej koncepcji 25-26 czerwca 2006 roku. To ostatnie referendum nie uzyskało poparcia społeczeństwa. Wydaje się więc, że idea wielkiej reformy konstytucyjnej poniosła porażkę wobec głębokich podziałów między głównymi partiami politycznymi.

This article presents the main ideas of constitutional reform, governments in Italy over the last thirty years. “Blocked Italian democracy” was looking for ways of overcoming the legal framework. Conceived the idea of the great constitutional reform in the late seventies. There are three main ways of that reform: 1) the establishment of the Constituent Assembly, 2) creating a bicameral committee on constitutional reform, 3) by art.138 of the Constitution for its revision. The first solution only enjoyed the support of the right of the political scene. But failed to establish three committees for the bicameral constitutional reform: in the years 1983–1985 A. Bozziego Commission, in 1992–1994 the Commission C. De Mita and N. Iotti, in 1997, the Commission M. D’Alema. Presented by reform projects have failed due to lack of agreement between the main political forces. Thus, the third way of constitutional reform became Article 138 of the Constitution. However, in cases where an amendment has been approved only by an absolute majority of both houses of parliament, it can be put to the vote in a referendum on ratification. Twice held such a constitutional referendum, once on the center-left proposals 7 October 2001 year, the second time against the center-right approach June 25–26, 2006. The last referendum did not obtain public support. So it seems that the idea of the great constitutional reform has failed to deep divisions between the main political parties.