Ubezwłasnowolnienie częściowe a prawo wyborcze w świetle standardów europejskich

Artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej autor opisuje zasadę powszechności wyborów i problem cenzusów wyborczych. W drugiej przedstawione zostało zagadnienie praw wyborczych osób częściowo ubezwłasnowolnionych w świetle art. 3 Pierwszego Protokołu do Europejskiej Konwencji Ochrony Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Powszechność wyborów oznacza, iż prawo do głosowania i do kandydowania przysługuje wszystkim osobom, które spełniają określone w konstytucji i ustawach warunki. Cenzusy wyborcze stanowią przejaw ograniczenia tej zasady. Są to wynikające z ustawy zasadniczej i sprecyzowane na poziomie ustawy wymogi, które musi spełnić wyborca by uzyskać prawo udziału w elekcji. Zgodnie z treścią art. 62 Konstytucji RP osoby ubezwłasnowolnione pozbawione są prawa udziału w wyborach. W tej części opracowania autor przedstawia również przesłanki ubezwłasnowolnienia oraz jego prawe i społeczne skutki. Artykuł 3 Pierwszego Protokołu do Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw człowieka i Podstawowych Wolności stanowi, że państwa – strony Konwencji zobowiązują się organizować tajne i wolne wybory do ciał ustawodawczych. Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z dnia 20 maja 2010 (sprawa Alajosa Kiss’a przeciwko Węgrom) uznał, iż całkowity zakaz głosowania osób, które są częściowo ubezwłasnowolnione, bez uwzględnienia i oceny ich indywidualnych zdolności psychicznych do dokonywania ocen i wyborów politycznych, jest sprzeczny z art. 3 Protokołu. Autor opracowania wskazał, iż przepisy Konwencji oraz polskich ustaw, które regulują problematykę prawa wyborczego nie naruszają przepisów Konstytucji RP w szczególności jej art. 62. Jednajże istnieje sprzeczność pomiędzy art. 3 Pierwszego Protokołu do Konwencji i polskimi ustawami, które wprowadzają zakaz udziału w wyborach osób, które są czyściwo ubezwłasnowolnione. W podsumowaniu autor wskazał na potrzebę wprowadzenia zmian w polskim prawodawstwie.

The article consists of two parts. In the first part the author describes the principle of the universality and a problem of electoral censuses. In the second part the author shows an issue of voting rights of people placed under partial guardianship in the light of the third article of the First Protocol to The European Convention on Human Rights and Fundamental Freedoms. The principle of universality means that the right to vote belongs to everybody who fulfils conditions described in the Constitution and in statutes. Censuses are exceptions from the principle of the universality. According to the art. 62 sect. 2 of the Polish Constitution the incapacitation excludes a person from the right to vote. In this part of the article the author also describes premises of partial incapacitation and its legal and social consequences. The article 3 of the provides for the right to regular, free and fair elections. The European Court of Human Rights in his judgment from the day of 20 May 2010 (case of Alajos Kiss vs. Hungary) has find out that an absolute bar on voting by any person under partial guardianship, irrespective of his or her actual faculties, disturbs the pointed above article of the Protocol. The author of the article acknowledges that provisions of art. 3 of the First Protocol to The Convention and provisions of Polish statutes that regulated problems of the right to vote do not disturb the Polish Constitution especially it’s art. 62. But there is discrepancy between the art. 3 of the Protocol and Polish statutes which exclude people under partial guardianship from the right to vote. In conclusion the author suggests establishing some changes in Polish statutes.