Norwid in contemporary poetry. Forms of presence

The article attempts to establish the character of references to Norwid in texts by poets representative of Polish modernity, accounting for functions of intertextual allusions, initially in the area of collective consciousness. As it turns out, during the interwar period and the Second World War works by the Romantic master were referenced at all stages of developing a distinct literary identity. Poets would not just read Norwid’s texts, but in fact regard themselves in the mirror of his works. However, after 1956 Norwid’s presence in literary life was rooted in the needs of literary scholars rather than in actual intertextual references. This tendency also manifests in studies of works by individual authors. It does happen – especially when we speak of implicit traces of Norwid in contemporary poetry – that the plane of relations between authors is not addressed by interpreters. Sometimes, dialogue as a research category disappears from their view, while the body of Norwid’s works is treated merely as a context, becoming a kind of mirror meant to display more fully a certain theme or characteristic of somebody’s writing. However, the most important forms of Norwid’s functioning in contemporary times are ones that facilitate meetings(successfulor not), as demonstrated by the fascination with Norwid’s poetry recognizable in texts by authors such as Mieczysław Jastrun, Julian Przyboś and Tadeusz Różewicz.

Artykuł odpowiada na pytanie o to, jaki kształt mają odniesienia do Norwida w tekstach poetów reprezentatywnych dla naszej współczesności. Przedmiotem opisu są funkcje takich intertekstualnych nawiązań – najpierw na terenie świadomości zbiorowej. Okazuje się, że w dwudziestoleciu międzywojennym i w czasie wojny sięgano do dzieł romantycznego mistrza na wszystkich etapach budowania własnej literackiej tożsamości. Czytano nie tyle teksty Norwida, ile raczej samych siebie w obliczu jego dzieł. Natomiast po 1956 roku obecność Norwida we wspólnotach pisarzy wyrasta raczej z potrzeb historyków literatury niż z rzeczywistych odniesień międzytekstowych. Ta tendencja obecna jest także na terenie badań twórczości pojedynczych autorów. Zdarza się – zwłaszcza wtedy, gdy mówimy o implicytnych śladach obecności Norwida w poezji współczesnej – że płaszczyzna relacji pomiędzy autorami nie jest przez interpretatorów przywoływana. Bywa, że dialog jako kategoria badawcza znika z pola ich obserwacji, a korpus dzieł Norwida jest traktowany jedynie kontekstowo – staje się pewnego rodzaju lustrem, które służy pełniejszej prezentacji jakieś właściwości twórczości wybranego autora lub motywu, który w niej występuje. Najważniejszych formy funkcjonowania autora Quidama w naszej współczesności to te, które osiągają wymiar spotkania (udanego lub nieudanego). Tak dzieje się w przypadku fascynacji poezją Norwida obecnej m.in. w tekstach Mieczysława Jastruna, Juliana Przybosia, czy też Tadeusza Różewicza.