Wielkość przedsiębiorstwa jako determinanta praktyki rachunkowości zarządczej

Celem artykułu jest wskazanie różnic w zastosowaniu metod rachunkowości zarządczej i rodzaju zadań jej specjalistów oraz określenie typu i znaczenia czynników determinujących stosowanie tych metod w małych, średnich i dużych przedsiębiorstwach w Polsce, objętych badaniem empirycznym. W artykule odpowiedziano na kilka pytań badawczych na podstawie danych pozyskanych z przedsiębiorstw w badaniu ankietowym przeprowadzonym w 2016 roku. Z badania wynika m.in., że w trzeciej dekadzie rozwoju gospodarki rynkowej po transformacji systemu politycznego w Polsce przedsiębiorstwa stosują nadal, niezależnie od ich wielkości, głównie tradycyjne systemy rachunku kosztów, a wraz ze wzrostem wielkości przedsiębiorstw rośnie udział podmiotów wdrażających metody operacyjnej rachunkowości zarządczej. Z kolei metody strategicznej rachunkowości są stosunkowo rzadko wdrażane nawet w średnich i dużych podmiotach. Wyjątek stanowi planowanie długookresowe mające zastosowanie w około 83% dużych przedsiębiorstw, które wzięły udział w badaniu. Na praktykę rachunkowości zarządczej w Polsce w większym stopniu wpływają obecnie czynniki ekonomiczne niż instytucjonalne. Spośród dziesięciu zadań specjalistów ds. rachunkowości zarządczej wskazanych w badaniu za najważniejsze uznano w każdej grupie przedsiębiorstw obniżanie kosztów i wydatków oraz pomiar i ocenę wyników przedsiębiorstwa.

The aim of the paper is to indicate differences in the application of management accounting methods and the type of tasks that management accountants perform. It will also identify the type and importance of factors determining the application of these methods in small, medium and large enterprises in Poland that participated in the empirical study. The paper answers several research questions based on data obtained from companies in a survey conducted in 2016. The study shows, among others, that in the third decade of the development of the market economy, after the transformation of the political system in Poland, enterprises, regardless of size, still mainly use traditional cost accounting systems; along with the increase in the size of enterprises, the number of entities implementing the operational management accounting methods increases. Strategic management accounting methods in large and medium-sized entities are relatively rarely implemented, excluding long-term planning in large companies, which is used in around 83% of the surveyed companies. Management accounting practice in Poland is now more influenced by economic factors than by institutional ones. Of the ten tasks of management accountants indicated in the study, the reduction of costs and expenses and the measurement of company performance were considered the most important.