Neighbourhood of the City and the Provinces in Dalmatia in the Light of Chosen Examples of Early Modern French Travel Literature

Neighbourhood of the City and the Provinces in Dalmatia in the Light of Chosen Examples of Early Modern French Travel LiteratureIn early modern period Dalmatia was a region which was culturally diversified. Such cities as Zadar or Split were the centres of Italian culture, while province was a part of the Slavic world. Their location on the route to Turkey made of them a frequent stop for such French travellers as Jacob Spon (1675) or Louis-François Cassas (1782), which testimonies became a basis for printed publications. In their testimonies readers could find the information about Dalmatian cities and province and differences between then. The latter issue is important, yet often neglected addition to the discussion on the shaping of the image of the Balkans.In this study we concentrate on this French approach to this problem, because it can be considered as representative for the other Western European perspectives. The French look at the issue of neighbourhood of the city and the province was characterized by a distance, which is rarely found in Venetian sources. This wide chronologic scope will allow to show changes which occurred in the French image of Dalmatia during the age of Enlightenment.The paper tries to analyse the travel literature in the perspective of the issue of image of neighbourhood of the city and province in Dalmatia and proves that this image had two perspectives. The first related to the neighbourhood of the sophisticated Italian culture (synonymous with the city) and the province, equated mostly with little known in the West Slavic world. The second perspective, which appeared in the second half of the eighteenth century dealt with these relationships in the wider context of the neighbourhood civilization and backwardness. Sąsiedztwo miasta i prowincji w Dalmacji w świetle wybranych przykładów francuskiej literatury podróżniczej z czasów nowożytnychDalmacja stanowiła w epoce nowożytnej niezwykle zróżnicowany kulturowo obszar, w którym miasta takie, jak Zadar czy Split, stanowiły przede wszystkim ośrodki kultury włoskiej, podczas gdy prowincja przynależała do świata słowiańskiego. Położenie na szlaku do Turcji sprawiało, że do miast trafiali podróżnicy tacy, jak Jacob Spon (1675), czy Louis-François Cassas (1782), którzy opisywali ich zabytki (w tym te z czasów Cesarstwa Rzymskiego), a także obyczaje ich mieszkańców. Bardzo często zwracali uwagę na kulturowy i etniczny kontrast miasta z prowincją, większy niż w przypadku zachodnioeuropejskich centrów i ich okolic – bo dotyczący również kwestii etnicznych. Francuskie spojrzenie na kwestię sąsiedztwa miasta i prowincji na obszarze Dalmacji jest o tyle istotne, że charakteryzuje się dystansem, który rzadziej spotykamy w źródłach weneckich. W owych opisach już na wstępnym etapie badań można wydzielić  dwie  perspektywy – pierwsza dotyczy spotkania wyrafinowanej kultury włoskiej (utożsamianej z miastem) i prowincji, utożsamianej najczęściej z mało znanym na Zachodzie światem słowiańskim. Druga perspektywa, która pojawiła się w drugiej połowie XVIII wieku, rozpatrywała te relacje w szerszym kontekście sąsiedztwa cywilizacji i zacofania, które łączyło wspominaną refleksję dotyczącą stosunków włosko-słowiańskich  z historyczną refleksją nad sąsiedztwem rzymskiej cywilizacji (której wiele świadectw zachowało się miastach dalmatyńskich) z barbarzyństwem – które doprowadziło do jej kresu. Szersza perspektywa chronologiczna umożliwi uchwycenie zmiany, jaka zaszła w we francuskim spojrzeniu na Dalmację, a której katalizatorem były nie tylko coraz większe zainteresowanie tym regionem (mające swoje apogeum w krótkim okresie napoleońskich rządów w Dalmacji w okresie istnienia Prowincji Iliryjskich), lecz również oświeceniowa refleksja dotycząca cywilizacji i prymitywizmu.