The Desire of Nowhere – Nadine Gordimer’s "Burger’s Daughter" in a Transcultural Perspective

The Desire of Nowhere – Nadine Gordimer’s Burger’s Daughter in a Transcultural PerspectiveThe article marks an attempt to read the book Burger’s Daughter by Nadine Gordimer from the transcultural perspective. Gordimer is one of the most famous South African novelists and an active anti-apartheid activist, hence her novels already have a plethora of analysis. However, the use of transcultural perspective would introduce into the existing critical outlook the more general issue of the struggle for freedom from any cultural and societal ties imposed on the individual. Although the local political situation is an important background for Gordimer’s book, the article situates its key issue in a possibility of creating a space of individual freedom, i.e. space situated beyond the cultural and societal entanglements that seem to resemble the transcultural endeavor.Conceptualization and expression of a space of ultimate liberation is a difficult venture, as the main tool of a literary text – language – is culturally bounded. However, transcultural literature, phenomenon just entering into the sight of literary research, displays the creative strategies of undermining the language in literary creation, i.a. the pluralization of narrative voices, the introduction of the unreliable narrator, extensive use of irony, multinational settings of the storyline. This article is an attempt to detect some other literary strategies of creating space beyond words and beyond culture. The analysis underlines how the use of visual strategies help to decenter the narrative voice and to actuate the text into the transcultural movement. It also exposes the importance of first-person narration in the performative process of distancing to oneself – appearing to herself as “a place where things happen”. Finally, the article detects the crucial gestures – moments of increased tension, both visual and deeply personal, that lead beyond the text to the experiences of “life itself”, i.e. blood, agony, and death. Pragnienie nigdzie – Córka Burgera Nadine Gordimer w perspektywie transkulturowejArtykuł zestawia książkę Nadine Gordimer Córka Burgera z „pragnieniem nigdzie” („the desire of nowhere”), odczytanym przez autorkę w perspektywie transkulturowej. Gordimer to jedna z najbardziej rozpoznawanych południowoafrykańskich pisarek i aktywistek anty-apartheidu. Sytuacja polityczna Południowej Afryki jest tym samym ważnym tłem jej książek. Mimo to, kluczowym problemem twórczości autorki wydaje się być bardziej uniwersalne poszukiwanie przestrzeni indywidualnej wolności jednostki. Podjęta przez Gordimer refleksja nad „pragnieniem nigdzie” w swojej istocie przypomina transkulturowe poszukiwania przestrzeni znajdującej się poza kulturą, choć odmiennie rozkłada akcenty. Wyrażenie przestrzeni wolności od kultury w literaturze nie jest łatwe, jako że jej podstawowe narzędzie – język – jest mocno zapośredniczone kulturowo. Dlatego też, literatura transkulturowa posługuje się zestawem kreatywnych strategii podważania języka, e.g. poprzez pluralizację głosów, wprowadzenie narratora niewiarygodnego, intensywne użycie ironii lub międzynarodową lokalizację narracji. Artykuł jest próbą znalezienia innych metod wyrażenie tego, czego nie może oddać język. Prezentowana analiza powieści Gordimer skupia się na użyciu wizualnych strategii, które pomagają zdecentralizować narrację i nadać tekstowi transkulturową dynamikę. Refleksji poddany zostaje także performatywny proces dystansowania się narratora do własnego „ja” – pojawiania się sobie jako „miejsce, gdzie coś się dzieje”. W konsekwencji, artykuł dochodzi do analizy kluczowych „gestów” – momentów intensywnego napięcia narracyjnego, które poprzez wykorzystanie motywów krwi, agonii oraz śmierci, prowadzą czytelnika poza tekst, aż do doświadczenia „samego życia”.