National Democracy and Nazism. The Asymmetry of Relations

The relationship between Polish nationalism and fascism and National Socialism has been the subject of numerous publications, especially those that are part of the Polish scientific literature. There is a peculiar asymmetry embedded in this relationship. During the interwar period and nowadays, this subject has been reflected on rather on the Polish side rather than the German side. The author attempts to answer a question about reasons for this asymmetry. In the 1930s, German interest in Polish nationalism was limited. Publications dealing specifically with Eastern European issues were the only to designate more space and attention to the topic. The publications, however, almost completely ignored official NSDAP sources. The shape and evolution of the national camp in Poland focused on a few issues only and it was a domain of a few authors whose names appear in various periodicals. In Germany, a hypothetical explanation for this phenomenon is based on fundamental contradictions that divided the Polish and German forms of nationalism at the time, namely the absence of the biological-racial dimension in the Polish national ideology and its strong connection with Catholicism. The practical absence of the Polish national movement in German articles of the 1930s might be attributed to the doctrine and racist objectives of National Socialism.

Problem relacji między polskim nacjonalizmem a faszyzmem i narodowym socjalizmem jest tematem licznych publikacji, szczególnie w polskiej literaturze naukowej. Występuje w tej kwestii zjawisko swoistej asymetrii. Zarówno w okresie międzywojennym, jak również współcześnie, jest to przedmiot refleksji raczej po stronie polskiej niż niemieckiej. Autor tekstu poszukuje odpowiedzi na pytanie o przyczyny tej asymetrii. Niemieckie zainteresowanie polskim nacjonalizmem było w latach trzydziestych niewielkie. Więcej miejsca i uwagi poświęcały mu jedynie czasopisma i wydawnictwa zajmujące się szczególnie problematyką wschodnioeuropejską. Niemal całkowicie pomijały oficjalne źródła NSDAP. Refleksja nad kształtem i ewolucją obozu narodowego w Polsce skupiona była na kilku zaledwie motywach i była domeną kilku autorów, których nazwiska przewijają się przez łamy rozmaitych czasopism. Hipotetycznym wytłumaczeniem tego zjawiska może być zauważenie w Niemczech podstawowych sprzeczności, jakie dzieliły ówcześnie polską i niemiecką formę nacjonalizmu: kwestii braku w Polsce biologiczno-rasowego wymiaru ideologii narodowej oraz jej silnego powiązania z katolicyzmem. Praktyczna nieobecność polskiego ruchu narodowego w niemieckiej refleksji lat trzydziestych mogła być zapewne spowodowana również doktrynalnymi, rasistowskimi założeniami narodowego socjalizmu.