Kontratyp w uprawnieniach ABW i MI5

Artykuł ma postać felietonu prawniczego. Jako cel stawia sobie zrozumiałe zaprezentowanie uprawnień ABW i MI5 jako kontratypu, czyli okoliczności wyłączających odpowiedzialność karną za działania noszące formalne znamiona przestępstwa. Większość metod pracy operacyjnej, których istotę można ująć jako podstępne doprowadzanie do wszczęcia postępowania karnego, oraz metod pracy śledczej, takich jak zatrzymanie, stosowanie środków przymusu bezpośredniego itd., to działania wypełniające formalne znamiona przestępstwa. Rodzi się wobec tego pytanie, jakie przepisy bądź konstrukcje prawne przywracają legalność takich działań funkcjonariuszy. Analiza tego typu konstrukcji zawartych w ustawie o ABW oraz AW stanowi pierwszą część artykułu. W części drugiej artykuł przedstawia uregulowania dotyczące czynności operacyjno- rozpoznawczych w legislacji brytyjskiej, koncentrując się przy tym na przepisach zawartych w Regulation of Investigatory Powers Act 2000, ustawy będącej podstawą pracy operacyjnej wielu brytyjskich służb, między innymi MI5. Model brytyjski opiera się na autoryzacji określonych działań przez określone podmioty. Tak więc uzyskanie stosownego zezwolenia będzie okolicznością przywracającą legalność działaniu noszącemu formalne znamiona przestępstwa. W artykule zanalizowano również zakres uprawnień służb brytyjskich i sposób ich nadzorowania. Wskazano, że istotną rolę w zakresie nadzoru pełnią tu Komisarze: do spraw Służb, Inwigilacji oraz Naruszeń Komunikacyjnych. W systemie brytyjskim funkcjonuje wreszcie wyspecjalizowany organ sądowy, którego zadaniem jest rozpatrywanie skarg osób uważających, że ich prawa jednostkowe zostały poprzez działania służb naruszone. Uprawnienia służb brytyjskich są zdecydowanie szersze niż uprawnienia służb polskich, ale jednocześnie są zrównoważone ich pełnym i transparentnym nadzorowaniem. Na koniec porównano legislację polską i brytyjską oraz postawiono wnioski de lege ferenda.

The aim of the article is to analyze the powers of special services from the point of view of the penal law. The article presents a view that most operational work methods that might be referred to as deceitful attempts to launch criminal proceedings, as well as most investigative methods, such as arrest, use of coercive measures, etc., are activities that fit the definition of a crime. This raises a question about the provisions of law or legal measures that would reestablish the legitimacy of such activities performed by officers. The first section of the article offers an analysis of such provisions contained in the Act on ABW and AW. The second section of the article provides an overview of regulations on surveillance and investigation operations in the British law based on the provisions of the Regulation of Investigatory Powers Act 2000. The Act is the basis for operation of many British services, including MI5. The analysis of the regulations shows that the British model is based on the authorization of specific operational activities carried out by specific bodies. Authorization of specific activities makes those actions that formally fit the definition of a crime legitimate. The author also examines the scope of powers granted to British services and how they are controlled. The analysis indicates that Commissioner play an important role in the supervision. There are commissioners responsible for the affairs of the service, surveillance, and communications violations. The British system includes a judicial court unit that is responsible for examining complaints of persons who believe that activities taken by services infringed upon their rights. The powers of British services are much more extensive than the powers of Polish services. However, they are subject to comprehensive and transparent control system. The last section of the article contains a comparison of the Polish and English legislation and conclusions de lege ferenda.