Samostanowienie narodów w prawie międzynarodowym

W artykule omówiono zasadę samostanowienia narodów funkcjonującą w prawie międzynarodowym od momentu uchwalenia Karty Narodów Zjednoczonych. Po przedstawieniu tła historycznego ukazano źródła funkcjonowania tej zasady oraz problematykę związaną z jej podmiotowym i przedmiotowym zakresem. Dokonano tego na podstawie analizy źródeł, praktyki oraz poglądów doktryny. Podjęto też kwestię realizacji prawa do samostanowienia jako jednego z możliwych kryteriów państwowości. W końcowej części szeroko opisano stan praktyki międzynarodowej w odniesieniu do samostanowienia, przedstawiając rozmaite jej przykłady oraz dzieląc je na określone kategorie, co ułatwia wyciągnięcie wniosków o charakterze generalnym. Jednym z nich jest to, że choć prawo do samostanowienia narodów ma niewątpliwie charakter wiążącej zasady współczesnego prawa międzynarodowego, to stopień jej realizacji w praktyce zależy przede wszystkim od czynników o charakterze politycznym, a rzeczywisty wpływ stanu prawnego na praktykę międzynarodową jest mocno ograniczony.

This paper describes the principle of self-determination of nations functioning in the international law since the moment of adopting the United Nations Charter. After a short reference to historic background, the sources of that principle and issues of its subjective and objective scope are presented. The author depicts the discussed matter on the basis of the analysis of sources, practice and doctrine. The question of exercising the right to self-determination as one of possible criteria of statehood is also analyzed. In the final part the author depicts a broadened analysis of international practice in the self-determination field, dividing various examples into several categories, which helps to draw general conclusions. The conclusion may be drawn up that despite the fact the self-determination of nations undoubtedly has the character of a universally binding principle of contemporary international law, its execution in practice relies mainly on political factors, and the actual impact of the legal status on the international practice is strictly limited.