Ekonomiczna analiza zasad odpowiedzialności ex delicto polskiego i amerykańskiego systemu prawnego

Celem artykułu jest przyjrzenie się zasadom odpowiedzialności ex delicto w polskim i amerykańskim porządku prawnym pod kątem analizy ich ekonomicznej efektywności. Badanie to jest oparte o narzędzia wypracowane przez ekonomiczną analizę prawa. Punktem wyjścia jest wskazanie interesu społecznego w racjonalnym ukształtowaniu zasad odpowiedzialności za czyny niedozwolone. We wprowadzeniu, zaprezentowane zostały podstawowe terminy i zasady ekonomicznej analizy prawa oraz polskie i amerykańskie spojrzenie na prawo czynów niedozwolonych in genere. Artykuł kolejno omawia sytuacje braku odpowiedzialności sprawcy szkody lub odpowiedzialność jedynie na zasadzie winy umyślnej, odpowiedzialność na zasadzie winy (ze szczególnym uwzględnieniem formuły Learneda Handa), odpowiedzialność na zasadzie ryzyka oraz instytucji przyczynienia się poszkodowanego. Przytoczone zostają poglądy zarówno polskiej, jak i amerykańskiej doktryny na poszczególne rodzaje odpowiedzialności oraz autorska analiza prezentowanych w tym temacie argumentów. Rozważania poparte są wykładnią tekstu prawnego oraz orzecznictwem sądowym. Podstawowym celem artykułu jest wykazanie, które zasady odpowiedzialności – i w jakich sytuacjach – wywołują pożądane skutki, przede wszystkim w zakresie minimalizowania społecznych kosztów szkód.

The purpose of this paper is the examination of liability rules in tort law both in the Polish and American legal system with respect to the economic efficiency. This study is based on tools created by Law & Economics. The starting point of this paper is identifying the social interest in rational formation of liability rules for torts. The introduction presents fundamental rules and terms of law & economics along with Polish and American perspective on tort law in genere. The paper consecutively elaborates on cases of lack of liability or liability solely for willful misconduct, negligence (with particular consideration of Learned Hand formula), strict liability and the institution of contributory negligence. Views and opinions of both Polish and Americans scholars are cited and their arguments are discussed and analyzed by the author. The deliberations are based on interpretation of statutes and case law. The main aim of the paper is to prove which liability rules - and in what particular situations - provide desired results, especially in the area of minimizing social costs of damage.