Problem jedności Tołstojowskiej koncepcji religii

Przedmiotem niniejszego artykułu jest kluczowy fragment Lwa Tołstoja filozofii religii, mianowicie jego koncepcja tego, czym w istocie jest religia. Analiza prac tego autora pokazuje, że przedstawił on dwie częściowo różne definicje: pierwszą, zgodnie z którą religia jest to ogólna praktyczna relacja jednostki do świata, oraz drugą, zgodnie z którą religia jest pewnym konkretnym stosunkiem do świata, mianowicie takim, w którym jednostka wykracza poza jednostkowe i grupowe ograniczenia i dąży zharmonizowania swojego życia z całością życia świata. Tekst przedstawia rekonstrukcję i analizę tych dwóch definicji, pokazując, że są one wersjami pewnej ogólniejszej, praktycystycznej koncepcji religii, jak również zestawia ewolucję poglądów Lwa Tołstoja z filozofią Sørena Kierkegaarda.

The present paper deals with the crucial element of Leo Tolstoy’s philosophy of religion, namely his conception of religion. A survey of his philosophical works shows that he presented partially different definitions: according to the first, religion is a general practical relationship of an individual to the world, and according to the second, it is a concrete attitude towards the world, namely one in which an individual goes beyond boundaries of her individual and communal identity, and tries to harmonize her life with the life of the whole world. The paper presents a reconstruction and analysis of both definitions, showing that they are versions of a broader, practicist conception of religion, and confronts Leo Tolstoy’s evolution with the philosophy of Søren Kierkegaard.