ROLA OBRAZÓW RELIGIJNYCH WEDŁUG WITTGENSTEINA

According to the later Wittgenstein, religious beliefs are ethically and existentially meaning- ful, being an important guidance in the life of a believer, and expressing a rule “clothed” in a pic- ture. In the article I try to determine the role of some religious pictures mentioned by the author of “Lectures on Religious Belief”, e.g. the picture of God and the Last Judgment. A key issue of this conception is a denial that religious pictures depict or denote metaphysical reality. The view that a language of religion is non-referential means its deontologisation and is the core of non- cognitivism, within the scope of which Wittgenstein offers a functional approach: the philosopher’s task is to describe – by means of grammatical investigations – the use of religious pic- tures in the practice of a believer. Does Wittgenstein subscribe to radical reductionism, reject metaphysics and reduce religion to ethics? I point out that his analysis of the grammar of the word “God” can be interpreted in the spirit of negative theology. Religious concepts are dis- similar to the ordinary language concepts; the meaning of religious beliefs regarded as cognitive assertions is not clearly defined, they have, so to speak, no (clear) meaning. Hence, one may venture to say that the later Wittgenstein leaves to metaphysics a blank area for “the Inexpres- sible”. If so, it brings to mind a famous sentence from the Tractatus Logico-Philosophicus: “Whereof one cannot speak, thereof one must be silent”.

Wedle późnego Wittgensteina przekonania religijne mają znaczenie etyczne i egzystencjalne, pełnią rolę ważnego drogowskazu w życiu wierzącego, wyrażając regułę „ubraną” w obraz. W artykule staram się określić rolę wymienianych przez autora Wykładów o wierze obrazów religijnych, m.in obrazu Boga i Sądu Ostatecznego. Istotnym punktem omawianej koncepcji jest odmówienie obrazom religijnym funkcji odwzorowywania rzeczywistości metafizycznej. Uznanie, że język religii jest niereferencyjny oznacza deontologizację przekonań religijnych i jest podstawowym wyznacznikiem nonkognitywizmu, w ramach którego Wittgenstein proponuje ujęcie funkcjonalne: zadaniem teoretyka religii jest opis - na drodze dociekań gramatycznych- użycia obrazów religijnych w praktyce wierzącego. Czy zatem dokonuje on radykalnego redukcjonizmu, odrzuca metafizykę i sprowadza religię do etyki? Zauważam, że rozważania Wittgensteina dotyczące gramatyki słowa „Bóg” można interpretować w duchu teologii negatywnej. Pojęcia religijne nie są podobne do pojęć potocznych; znaczenie przekonań religijnych traktowanych jak twierdzenia poznawcze, nie jest jasno określone, nie mają one, by tak rzec, żadnego jasnego sensu. Z tego powodu można zaryzykować twierdzenie, że późny Wittgenstein pozostawia dla metafizyki pewien pusty obszar niewyrażalności, co przywodzi na myśl słynne zdanie z Traktatu Logiczno-Filozoficznego: „O czym nie można mówić, o tym trzeba milczeć”.