Pantheism

In this paper I have had two aims. One was to describe a number of pantheist or near pantheist religious attitudes, including the influence of many worlds theories. The other was to indicate some of the ways we might arrive at Pantheism. One final remark: when assessing religious positions the intellectual grounds for accepting or rejecting them should, I suggest, be whether they make sense of things, that is, enable us to understand. The ways to Pantheism, or to near Pantheism, should therefore be interpreted as part of a comparison between ways of understanding.

Powyższy artykuł jest eksplikacją pojęcia panteizm, zawierając przy tym dwie osobliwości. Po pierwsze, zamiast ujmować panteizm jako tezę czysto metafizyczną, traktuję go jako teorię zarówno metafizyczną, jak i wartościującą, głoszącą, że Wszechświat godny jest religijnej czci. Takie określenie panteizmu ma swoje konsekwencje dla odróżnienia tej doktryny od zbliżonych stanowisk, jak na przykład panenteizm. Po drugie, w moim artykule rozważam, jakie znaczenie posiada popularna obecnie (i słusznie) Teoria Wielu Światów dla argumentacji na rzecz panteizmu. W wąskim lub ścisłym sensie panteizm jest tezą głoszącą, że wszechświat jest Bogiem, przy czym przez Boga, pisanego z dużej litery, rozumiem istotę w najwyższym stopniu godną religijnej czci. To odróżnia panteizm od panenteizmu, czyli tezy głoszącej, że wszechświat jest częścią Boga, a nie całym Bogiem. W szerszym sensie panteizm jest tezą głoszącą, że wszechświat jest godny religijnej czci, chociaż nie w najwyższym stopniu.