Działalność informacyjno-propagandowa oraz wywiadowcza majora Józefa Hornowskiego jako komendanta twierdzy praskiej podczas austriackiej okupacji Warszawy w 1809 roku

Artykuł porusza dwa aspekty aktywności majora Józefa Hornowskiego jako komendanta twierdzy praskiej w 1809 r., tj. działania informacyjno-propagandowe oraz wywiadowcze. W pierwszej części tekstu autor opisał sposoby komunikacji komendanta z okupowaną Warszawą – wiadomości, jakie przesyłał do miasta, ich celowość oraz wpływ wywarty na mieszkańców stolicy. W drugiej części tekstu, na podstawie zachowanych raportów Hornowskiego do Stanisława Kostki Potockiego, autor ustalił częstotliwość korespondencji, ich problematykę, sposoby pozyskiwania informacji wywiadowczych przez Hornowskiego. Na podstawie tych informacji dokonał ogólnej oceny pracy wywiadowczej komendanta, wskazując zarazem jej charakterystyczne elementy. Zaznaczył również ich hipotetyczną przydatność w zbadaniu decyzji, jakie zapadły w polskiej kwaterze głównej w drugiej połowie maja 1809 r.

The article discusses two aspects of Major Józef Hornowski’s activity as the commandant of the Prague Fortress in 1809, i.e. information and propaganda activities and intelligence activities. In the first part of the text, the author describes Hornowski’s methods of communication with occupied Warsaw, the messages he sent to the city, their purpose, and the effects they had on the inhabitants of the capital. In the second part of the text, based on Hornowski’s preserved reports to Stanisław Kostka Potocki, the movements of Austrian troops near Warsaw are described, followed by a discussion concerning the perspective of Major Hornowski, who tried to anticipate the advisability of subsequent Austrian marches and concentrations. Based on the preserved reports, the author describes the methods of obtaining intelligence information by Hornowski and assesses its credibility, which, despite some false information, should be viewed very highly.

Der Aufsatz befasst sich mit zwei Aspekten der Tätigkeit von Major Józef Hornowski als Kommandant der Praga-Festung im Jahr 1809, nämlich mit den Informations-, Propaganda- und Nachrichtendienstaktivitäten. Im ersten Teil des Textes beschreibt der Autor die Kommunikationsmethoden des Kommandanten mit dem besetzten Warschau, die Nachrichten, die er an die Stadt schickte, ihren Zweck und die Auswirkungen, die sie auf die Bewohner der Hauptstadt hatten. Im zweiten Teil des Textes wurden auf der Grundlage von Hornowskis überlieferten Berichten an Stanisław Kostka Potocki die Bewegungen der österreichischen Truppen in der Nähe von Warschau beschrieben. Der Autor stellt anschließend die Sichtweise von Major Hornowski dar, der versuchte, die Zielgerichtetheit der nachfolgenden österreichischen Aufmärsche und Konzentrationen vorherzusehen. Anhand der überlieferten Berichte beschreibt der Autor Hornowskis Methoden der Informationsbeschaffung und bewertet deren Zuverlässigkeit, die trotz einiger Falschinformationen sehr hoch einzuschätzen ist.