Prawo jako narzędzie sprawiedliwej kooperacji w społeczeństwie demokratycznym. Filozofia polityczna Johna Rawlsa z perspektywy prawniczej

The jurisprudential project pursued in this book is a study of ideas formulated by one of the most eminent philosophers of the twentieth century – john Rawls (1921–2002). during his lifetime, from the 1970s on, you could hardly imagine a book on practical philosophy or politics without passages addressing the notions of the original position, reflective equilibrium, the difference principle, an overlapping consensus, and public reason. But also today we constantly observe Rawls’s considerable influence over political philosophy, not only in american academia (where we find plenty of his direct disciples) but also elsewhere, far beyond english-speaking world. His thought has been a negative or positive source of inspiration not only for liberals, but also for thinkers of nearly the entire politico-philosophical spectrum. one of the biggest reasons for that is the fact that in his opus magnum, “A Theory of Justice”, he gave a new lively impulse to normative reflection on the social world by rediscovering the tradition of social contract. constructing the idea of original position and developing the conception of justice as fairness, Rawls did even more – he created a new paradigm in political philosophy, and we may speak about ‘Rawlsianism’, just as we talk about ‘Kantianism’ or ‘Marxism’. But “A Theory of Justice” is not the whole story. In his subsequent books and papers from the 1980s on, Rawls introduced new ideas of Kantian constructivism, political liberalism with its central idea of public reason, and many more. In the late works Rawls modified the original project but – as the last book “Justice as Fairness: A Restatement” shows us – he never abandoned its central ideas.

Przedmiotem rozprawy jest filozofia polityczna Johna Rawlsa (1921–2002), słynnego dwudziestowiecznego filozofa, który po dziś dzień inspiruje badaczy na całym świecie. Autor publikacji docieka, jakiego rodzaju koncepcję prawa można zrekonstruować zarówno z wczesnej, jak i późnej doktryny Rawlsa. W centrum rozważań znajduje się problem instytucji pluralistycznego społeczeństwa demokratycznego, co czyni niniejszą pozycję ważną dla filozofów polityki czy prawa, a także dla praktyków – prawników i polityków. Powstałe we wrześniu 2007 roku Centrum Myśli Polityczno-Prawnej im. Alexisa de Tocqueville’a jest programową jednostką badawczą, która stanowi integralną część Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego. Centrum odwołuje się do ideowego i intelektualnego dziedzictwa autora „O demokracji w Ameryce”. Dziedzictwo to łączy dominujące dziś tradycje – konserwatywną i liberalną – z chrześcijańską wizją zachodniej tożsamości i republikańskim etosem obywatelskiej partycypacji. Wyprowadza refleksję polityczną, ustrojową i prawną z analizy konkretnych stosunków społecznych, unika natomiast konstruowania wszelkich apriorycznych, abstrakcyjnych, racjonalistycznych modeli życia publicznego. Postrzega podstawowe wartości współczesności, takie jak wolność, równość, demokracja, rządy prawa, sprawność i skuteczność władzy państwowej, społeczeństwo obywatelskie czy samorządność, jako dalekie od wzajemnej harmonii. Pozostawia zatem miejsce dla aksjologicznego sceptycyzmu, inspiruje ruch idei i nakazuje poznawczy obiektywizm. W swej działalności Centrum uznaje to dziedzictwo za ważne zarówno dla postaw obywatelskich, jak i wysiłków badawczych.