Pisarz na wygnaniu: wymiary emigracji w opowiadaniu Vladi-mira Nabokova Письмо в Россию

Punktem wyjścia proponowanych rozważań jest koncepcja gatunku Michaiła Bachtina, zgodnie z którą gatunek wypowiedzi zakłada określony rodzaj istnienia w rzeczywistości oraz szczególną relację z odbiorcą. Utwór Nabokova Письмо в Россию jest pod tym względem opowiadaniem modelowym. Jego protagonista – autor tytułowego Listu – tematyzuje sytuację pisarza na wygnaniu i poddaje refleksji zarówno byt, jak i egzystencjalny (бытийный) wymiar emigracji. Czyni to, stosując dwojaką strategię. Po pierwsze, bohater-pisarz wykorzystuje chwyt właściwy dla samego Nabokova: poetyzuje przestrzeń Berlina i przeobraża siłą wyobraźni byt (codzienność), sposób „zamieszkiwa-nia” na ziemi (Heidegger), podkreślając rolę duchowego wymiaru istnienia człowieka jako źródła szczęścia. Po drugie, wybór gatunku listu – formy wypowiedzi intymnej – również stanowi swoistą strategię, która pozwala oswoić obcą rzeczywistość i aktualizować „ślad” przeszłości w samotnej codzienności na wygnaniu.

The starting point of the proposed considerations is Mikhail Bakhtin’s notion of genre, according to which genre of an utterance presupposes a particular kind of existence in reality and a special relationship with the recipient. Nabokov’swork A LetterThat Never Reached Russia is a model short story in this respect. Its protago-nist – the author of the eponymous Letter, topicalizes the writer’s situation in exile and takes under consideration both being as well as existential (bytijnyj) aspect of emigration. It is achieved using a twofold strategy. First of all, the hero-writer uses a trick specific to Nabokov himself: he poeticizes Berlin’s space and, with the power of imagination, transforms being (everyday existence), the manner of inhabiting the Earth (Heidegger), emphasizing the role of the spiritual aspect of human existence as a source of happiness. Secondly, choosing the epistolary genre – a form of intimate expression – is also a kind of strategy that allows familiarizing an alien reality and actualizing the “trace” of the past in a solitary everyday life in exile.