Kilka uwag na temat idei prawdy w klasycznych Chinach. Część druga: Wyjaśnienie idei prawdy na przykładzie Dialogów konfucjańskich (Lunyu 論語): Junzi 君子 jako nosiciele prawdy

W powyższym artykule (część pierwsza i druga) autor objaśnia problematykę idei prawdy w klasycznych Chinach. W tym zakresie obydwie kultury, tzn. zachodnia i chińska, różnią się od siebie tym, iż dla pierwszej kategoria prawdy jest samo przez się zrozumiała, w drugiej zdaje się ona prawie nie występować. Autor starał się najpierw (część pierwsza) wypracować metodyczno-metodologiczny horyzont spojrzenia na ideę prawdy w Chinach klasycznych, a potem (część druga), na przykładzie Dialogów konfucjańskich, przedstawił junzi – ludzi szlachetnych – jako nosicieli dao-prawdy. Nie ulega wątpliwości, iż konfucjańska idea prawdy, podobnie jak to miało miejsce w starożytnej Grecji, opierała się na kategorii zgodności (korespondencyjna teoria prawdy). Mamy tutaj przede wszystkim korespondencyjną ideę prawdy indywidualno-moralnej, tzn. życie junzi jako zgodność z ren-człowieczeństwem (naturą człowieka) i li-rytuałem (adekwatnie wyrażaniem ren-człowieczeństwa) oraz korespondencyjną ideę prawdy społeczno-politycznej, tzn. jako zgodność z Tiandao – niebiańskim porządkiem / ładem, który według Konfucjusza był już zrealizowany w starożytnej historii chińskiej. Obydwie formy tej korespondencyjnej idei prawdy należą do etyczno-moralnego wymiaru prawdy. Ponadto z punktu widzenia filozofii języka, tzw. rektyfikacja imion (zhengming 正名) jest kategorią pragmatyczną, a nie semantyczną. Oznacza to, iż uważa się tu język za szczególnie pożyteczną konwencję przekazaną za pomocą kopiowania działań „ekspertów”. Poprzez dokładne modelowanie językowych różnic, społeczno-polityczne autorytety starają się o to, żebyśmy postępowali według tradycyjnych kodów kulturowych. Jeśli zaś rektyfikacja imion oznacza wiedzę o własnej roli społecznej, która to wiedza, jak wierzył Konfucjusz i jego uczniowie, wypływa z porządku niebiańskiego (Tiandao 天道), a jej realizacja prowadzi do harmonii społecznej – to mamy tutaj do czynienia z socjologią wiedzy, a nie epistemologią czy logiką.

In the present article (part one and two), the author explains the problem of the idea of truth in classical China. In this, the two cultures, the Western and the Chinese, differ from each other in this sense that the for the former the category of truth is self-evident, while in the latter it seems not to occur whatsoever. Therefore, the author of this contribution first (part one) attempted to work out the methodical and methodological horizon to look at the idea of truth in classical China, then (part two), on the example of the Analects of Confucius – to introduce the Confucian idea of junzi, the noble people as the dao-truth bearers. It is beyond doubt that the Confucian idea of truth, similarly to ancient Greece, was based upon the category of compliance (the correspondence theory of truth). What we deal here with is first of all the correspondence theory of individual and moral truth, that is junzi as a compliance with ren-humanity (human nature) and li-ritual (the appropriate expression of ren-humanity and other moral attitudes in a society) as well as with the correspondence theory of social and political truth, that is the compliance with Tiandao – the heavenly order which, according to Confucius, was executed as soon as in the ancient Chinese history. The both forms of this correspondence idea of truth belong to the ethical and moral dimension of truth. Moreover, from the language philosophy’s point of view, the so-called rectification of names (zhengming 正名) is a pragmatic – not semantic category. That means that the language is perceived here as an especially functional convention passed on by copying the “experts’” activities. By the exact modelling of linguistic differences, the social and political authorities make efforts so that we would act according to traditional cultural codes. If, however, the rectification of names means the knowledge of one’s own social role, with the knowledge (as Confucius and his disciples believed) resulting from the heavenly order (Tiandao 天道) and its execution leads to the social harmony – then what we deal here with is the sociology of knowledge which means sociology – not epistemology or logic.