Religie na Bałkanach ze szczególnym uwzględnieniem islamu – szkic historyczny

Od czasów dominacji Imperium Osmańskiego na terytoriach bałkańskich (druga połowa XVI wieku), obszar ten stanowi źródło licznych i skomplikowanych konfliktów terytorialnych, narodowych, etnicznych, społecznych, gospodarczych czy politycznych. Analizując złożoną historię owego obszaru nie można się oprzeć także wrażeniu, że źródłem wspomnianych powyżej konfliktów jest w znacznej mierze nietolerancja religijna. Bałkańska mozaika narodów, grup etnicznych czy mniejszości regionalnych składa się w głównej mierze z wyznawców katolicyzmu, prawosławia i islamu. Podział ten nakłada się praktycznie na podział narodowy: Chorwatów, Serbów i Muzułmanów (mieszkańców Bośni i Hercegowiny, wyznających islam). W tym przypadku religia zamiast łączyć i łagodzić obyczaje – wzmacnia i podsyca nienawiść narodową czy etniczną. W niniejszym tekście podjęto próbę przedstawienia pokojowego istnienia tych religii w czasie funkcjonowania Imperium Osmańskiego, przełamując potocznie lansowaną tezę, że Ottomańska Turcja była jedynie źródłem ucisku i dyskryminacji podbitych słowiańskich narodów zamieszkujących Bałkany. Artykuł składa się z dwóch zasadniczych części. Pierwsza zawiera rozważania na temat różnorodności religijnej na Bałkanach w kontekście historycznym, druga – poddaje analizie kwestię obecności islamu i religii muzułmańskiej w tej części Europy.

Since the time of the domination of the Ottoman Empire in the Balkan territories (2nd half of the 16th century), this area has been a source of numerous and complex territorial conflicts, national, ethnic, social, economic, or political in nature. Analysing the multifaceted history of this area, one cannot resist the impression that religious intolerance is largely the source of the conflicts mentioned above. The Balkan mosaic of nations, ethnic groups, or regional minorities consists mainly of the followers of Catholicism, Orthodox Christianity, and Islam. This division practically reflects the national division: Croats, Serbs, and Muslims (the people of Bosnia and Herzegovina who profess Islam). In this case religion, instead of linking and alleviating customs – strengthens and fuels national or ethnic hatred. The present article attempts to describe a peaceful co-existence of these religions during the Ottoman Empire period, breaching the popularly promoted idea that the Ottoman Turkey was the only source of oppression and discrimination of the conquered Slavic peoples inhabiting the Balkans. The article consists of two main parts. The first contains reflections on religious diversity in the Balkans in a historical context, the second – an analysis of the issue of the presence of Islam and the Muslim religion in this part of Europe.