"Oczyścić Partię z elementów wrogich i obcych...". Wojewódzka Komisja Kontroli Partyjnej Polskiej Partii Robotniczej w Lublinie w latach 1945-1948

Streszczenie: Polska Partia Robotnicza - w czasie II wojny światowej kadrowa, licząca kilkuset członków organizacja konspiracyjna przekształciła się w PZPR - partię masową, której szeregi w szczytowym okresie, końca lat 70-tych liczyły ponad 3 miliony osób. Warto zastanowić się nad metodami, za pomocą których PPR kontrolowała poczynania i poziom ideologiczny nie tylko swoich działaczy, lecz także gremiów wszystkich szczebli, za co odpowiadały Komisje Kontroli Partyjnej. Specyficznym obszarem aktywności komunistów była Lubelszczyzna, na terenach której już od dwudziestolecia międzywojennego rozwijały się partie komunistyczne, stanowiąca dogodny obszar organizowania komunistycznego ruchu oporu w czasie II wojny światowej. Nie wolno zapominać o roli regionu, jako pierwszego obszaru istnienia „ludowej” władzy. Celem artykułu jest przedstawienie utworzonej w czerwcu 1945 r. Wojewódzkiej Komisji Kontroli Partyjnej PPR w Lublinie we wszystkich aspektach jej działalności. Wprowadzenie do zagadnienia stanowi zarys funkcjonowania Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej. Analizując działalność WKKP skupiono się na jej powstaniu, składzie, wykonywanych zadaniach, zasadach i efektach pracy. Wszyscy jej pracownicy dysponowali długim, sięgającym dwudziestolecia międzywojennego stażem partyjnym, współpracowali z KPP, KPZU lub GL/AL. Członkowie nieeetatowi rekrutowali się spośród osób, które wstąpiły do PPR po 1944 r., nie odgrywali jednak większej roli. Głównym polem działalności WKKP było karanie członków PPR za przewinienia, ważną rolę pełni zatem statystyczne ujęcie spraw partyjno-dochodzeniowych prowadzonych przeciwko członkom partii dopuszczającym się wykroczeń. Socjologiczne ujęcie zagadnienia umożliwi ukazanie jak dalece działacze PPR odbiegali od propagowanego wizerunku „nowego człowieka”. Rozważania umożliwią odpowiedź na pytanie czy komisja spełniała swoje zadania, polegające na karaniu działaczy, a także kontroli funkcjonowania instytucji partyjnych. Kwestią drugorzędną jest określenie, czy WKKP była narzędziem walk frakcyjnych w łonie KW PPR.