Z historii ksiąg gruntowych (Grundbücher)

In the article the Author makes an attempt to describe – in a broad historical perspective – the genesis and evolution of the German system of “ground book” (Grundbuch) as an instrument of registration of interests to land. The above-mentioned aim of the article affects its composition and its division into particular chapters. In the first chapter the earliest traditions of Germanic tribal laws were described, taking into account the essential means of land transfer publicization of those regulations, namely: Sala, Gewere and Auflassung. In the second chapter the Author discusses the genesis of the first “ground books” in the German medieval cities. The third chapter focuses on the basic land interests publicization systems operating in Germany in the modern period, i.e. following the reception of Roman law which strongly impeded the development of land registries in Germany. In the fourth chapter the current model of German Grundbuch was described, beginning from the 19th century codification until the present day problems, such as digitalization of land register and its future perspectives. In the fifth chapter the Author discusses the evolution of land registries in Austria and Switzerland. In the final remarks the Author makes an attempt to characterize the influence of the German system on the Polish regulations governing land registration and to formulate conclusions concerning the possible use of German rules in order to improve the Polish land registration system.

Celem artykułu jest przedstawienie rozwoju systemu ksiąg gruntowych przy uwzględnieniu szerokiej perspektywy historycznej. Realizacji tego celu służyć ma przyjęta systematyka pracy i jej podział na poszczególne rozdziały. W pierwszym rozdziale uwzględniono najwcześniejsze tradycje germańskich praw szczepowych, skupiając się na analizie kluczowych dla ówczesnego systemu publicyzacji obrotu nieruchomościami pojęć: Sala, Gewere i Auflassung. W rozdziale drugim poruszono kwestię genezy pierwszych ksiąg gruntowych w miastach niemieckich okresu średniowiecza. Rozdział trzeci dotyczy podstawowych systemów publicyzacji praw do nieruchomości funkcjonujących w Niemczech w okresie nowożytnym, tj. po recepcji prawa rzymskiego, która zahamowała rozwój instytucji ksiąg gruntowych. Rozdział czwarty poświęcony został współczesnemu modelowi niemieckich ksiąg gruntowych, począwszy od kodyfikacji schyłku XIX wieku, a skończywszy na aktualnej problematyce komputeryzacji tego rejestru i jego perspektyw na przyszłość. W rozdziale piątym omówiono z kolei historyczny rozwój instytucji ksiąg gruntowych w Austrii i Szwajcarii. W ramach uwag końcowych scharakteryzowano wpływ, jaki system ksiąg gruntowych wywierał na regulacje obowiązujące na ziemiach polskich, ze szczególnym uwzględnieniem unormowań obowiązujących na obszarze poszczególnych zaborów oraz rozwiązań przyjętych przez prawo zunifikowane po II wojnie światowej, jak również sformułowano wnioski de lege ferenda co do możliwości wykorzystania niektórych zasad typowych dla ksiąg gruntowych w ramach polskiego modelu ksiąg wieczystych.