Moja ślóńsko rzecz. Szkic autoetnograficzny

Jest to tekst osobisty, relacjonujący moje własne doświadczenia związane ze śląszczyzną w jej wersji cieszyńskiej – moim językiem ojczystym, z późniejszym wypieraniem jej z mojego życia przez hegemonię polszczyzny, a następnie świadomym wracaniem do śląskiej mowy, co jest nie tylko gestem lingwistycznym, lecz także tożsamościowym i politycznym. Autoetnografię rozumiem za Carolyn Ellis jako praktykę badawczą i pisarską „łączącą to, co autobiograficzne i osobiste, z tym, co kulturowe, społeczne i polityczne” (Ellis 2004: xix), opierającą się na emocjach, introspekcji, ucieleśnieniu i wyrażającą się w różnych konwencjach literackich. W drugiej części artykułu przedstawiam także regularną analizę problematyki związanej ze śląszczyzną, odwołując się do literatury przedmiotu i współczesnych koncepcji teoretycznych. Skupiam się na kwestii performatywności języka, teorii grup wyciszonych, problemie odróżniania języków i gwar jako kwestii politycznej; proponuję ujmowanie cieszyńskiej rzeczy jako modalnej wersji śląszczyzny. Mój projekt traktuję jako „krytyczną interwencję w życie społeczne, polityczne i kulturowe” (Holman Jones 2009: 175).

This is a personal text relating to my own experiences referring to the Teschen version of the Silesian language – my native tongue – its later removal from my life by the hegemony of Polish, and then my conscious return to Silesian, which is not only a linguistic gesture, but also a political and identity declaration. Following Carolyn Ellis, I understand auto-ethnography as a research and writing practice “that connect the autobiographical and personal to the cultural, social, and political” (Ellis 2004: xix), based on emotions, introspection, and embodiment, and expressed in various literary conventions. In the second part of the paper I present a regular analysis of the issues related to the Silesian language referring to the subject literature and contemporary theoretical concepts, and focus on the issue of language performativity, muted groups theory, the problem of distinction between languages and dialects as a political issue, and my proposal to treat the Teschen tongue as a modal version of the Silesian language. I treat my project as “critical intervention in social, political and cultural life” (Holman Jones 2009: 175).