Książka użytkowa dla dzieci i młodzieży w drugiej połowie XIX w.

Celem artykułu jest opis zjawiska książki użytkowej dla dzieci i młodzieży w drugiej połowie XIX w. Zasób ustalono na podstawie Bibliografii polskiej XIX stulecia Karola Estreichera. Analizie poddano dynamikę rozwoju produkcji wydawniczej tego typu publikacji na przestrzeni 50 lat, charakteryzując zarówno całość zjawiska, jak i przemiany rozwoju poszczególnych gatunków piśmienniczo-wydawniczych. Dokonano szczegółowego przeglądu 25 edycji reprezentujących 3 grupy najbardziej popularnych gatunków, takich jak: gry i zabawy, nauki obyczajności, czytania domowe. Zwrócono uwagę na elementy typowe, powtarzalne, jak i niekonwencjonalne w swej formie i treści. Ustalono, jakie funkcje pełnił dany gatunek, w jakiej formie był wydany i jaki przekaz niósł ze sobą.

The purpose of this article is to describe the phenomenon of utility books for children and youth in the second half of the 19th century, based on Bibliografia polska XIX stulecia by Karol Estreicher. Twenty five tomes were reviewed, with the relevant materials divided into three sections: “games and plays”, “teaching good behaviour”, “home readings”. Each section was further divided typologically, allowing for a thorough analysis of editions and determining elements that were typical, repeatable or unconventional in form and content. The kind of function the genre fulfilled was determined, along with the form in which it was published and the ideas it conveyed. The dynamics of publishing production development of these publications over the relevant 50 years was analysed, covering both the phenomenon as a whole and individual genres. Statistical problems of publishers and printing offices and the changes in format and artwork were also presented.