Bierni na Wschodzie, ponoszący zbiorową winę i oczywiście obecni w Europie – krytyka niemieckich i polskich podręczników do historii w oparciu o kontrastywną lingwistykę dyskursu

The goal of the article is to introduce school books as a possible object of study of contrastive discourse linguistics. The analysis of selected German and Polish history textbooks for the level Oberstufe II/Liceum provides, thanks to its contrastiveness, information about similarities and differences (or gaps, fr. le non dit) between the presented knowledge about neighbouring countries and binational relationships. The imparted knowledge order can be recognized at the word-level, in text strategies, text-image relations, and at the level of discourse. The article outlines several examples of these kinds of knowledge manifestations distinctive for Polish-German affairs. The result of the multi-level analysis serves to elicit the role of a textbook as a knowledge-canonising medium and its influence on formation of the normalization discourse as well as to criticize this medium especially in consideration of meta-linguistic aspects.

Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na podręczniki szkolne jako na przedmiot badawczy kontrastywnej lingwistyki dyskursu. Analizie poddane zostały wybrane niemieckie i polskie podręczniki do historii na poziomie liceum/Oberstufe II. Analiza kontrastywna dostarcza informacji o podobieństwach i różnicach (także o „lukach treściowych”) występujących w sposobie przedstawiania wiedzy o danym kraju i o wzajemnych relacjach polsko-niemieckich. Porządek wiedzy obecny w polskich i niemieckich podręcznikach można wyśledzić w oparciu o zjawiska występujące na płaszczyźnie słowa, w strategiach tekstowych, relacjach tekst – obraz oraz na płaszczyźnie dyskursywnej. Wyniki analizy wielopłaszczyznowej wskazują na szczególną rolę podręczników w kształtowaniu kanonu wiedzy oraz dyskursu o normalizacji stosunków polsko-niemieckich, uwzględniają one przy tym także aspekty metajęzykowe.