Przestrzeń emblematyczna

W artykule autor śledzi związki sztuki teatru ze sztuką emblematu. Wychodząc od dzieł Albrechta Schönego i posiłkując się współczesną teorią emblematu, stawia tezę, że obydwie sztuki wykorzystują zjawisko performansu, z którym wiążą się nierozerwalnie. Strukturę emblematyczną można odnaleźć zarówno w trwałych zaczątkach teatralnego performansu (dramat lub scenariusz), jak i w jego pozostałościach (dokumenty dzieła). Emblemat stanowi więc ostateczne medium oddziaływania teatru na najdalszy społeczny dystans, kiedy zanikł wszelki żywy kontakt odbiorców ze zjawiskiem. Teatr szczególnie nastawiony na społeczną misję, najchętniej sięga do środków sztuki emblematu. Tytułowa „przestrzeń emblematyczna” – to abstrakcyjna kategorialna przestrzeń, którą ustanawia i w której zachodzi performans życiowy, społeczny czy sceniczny. Otwiera się ona w powszechnej świadomości jako jego „scena”. W teatrze takie przestrzenie powołuje się programowo; w życiu powszednim tworzą się one samorzutnie, jako emanacje zbiorowych oczekiwań lub nadziei, albo poprzez działania jednostek.

In this paper, the author traces the connections between the art of the theater and the art of the emblem. Revisiting the work of Albrecht Schöne and referring to the present theories of the emblem, the author claims that both art forms employ performance, which inseparably connects them. Emblematic structures can be found both in the beginnings of a theatrical performance (the play or the script) and in its remains (the documentation of the performance). The emblem is therefore the ultimate medium of the theater’s influence and transmission at the longest social distance, when any direct link of the audience with the original performance has already vanished. We can observe that theater more oriented towards social impact tends to utilize emblematics all the more willingly. Finally, the author introduces the notion of the “emblematic space”: an abstract categorial space, which is constituted and transformed through performance, containing it as its “stage.” Theater’s task is creating such spaces; in everyday social life, they arise spontaneously as emanations of the collective hopes or expectations; they are also set up by individual efforts. (Trans. T. Kubikowski)