Kreacjonizm i ewolucjonizm z punktu widzenia modelu poziomów analizy – z odwołaniem do fragmentów twórczości Piotra Lenartowicza SJ

The model of levels of analysis (MLA) distinguishes among five types of descriptive statements on reality depending on their level of empirical testability. The aim of this article is to use the MLA in categorising variants of creationism and evolutionism and the statements these contain. This will allow one to evaluate how the distinguished variants fit in in terms of the attempts at bringing together science and religion and the problem of scientific character of respective statements found within creationism or evolutionism. The article makes a number of references to Piotr Lenartowicz’s claims, whose opinions are considered as important in the debate on the character of the described variants. In terms of Lenartowicz’s views, the use of MLA will allow distinguishing between valid claims regarding the philosophical and social factors in science and the hardly tenable ones, when one takes into account what modern philosophy of science has to say on the relations between observation, theory and philosophical factors. In particular, MLA makes it easier to notice that the philosophical and theological views of theistic character that supposedly follow from an unbiased observation of the world are, in fact, used as assumptions that influence what one views as facts.

Model poziomów analizy (MPA) wyróżnia pięć rodzajów twierdzeń opisowych o rzeczywistości dzieląc je przede wszystkim pod względem stopnia ich empirycznej testowalności. Celem tego artykułu jest wskazanie przy użyciu MPA odmian kreacjonizmu i ewolucjonizmu oraz twierdzeń w nich zawartych. Pozwoli to ocenić różne ich odmiany w kontekście prób godzenia nauki i religii oraz problemu naukowości poszczególnych twierdzeń kreacjonizmu i ewolucjonizmu. W tekście zostaną wykorzystane odwołania do wypowiedzi Piotra Lenartowicza, który zabierał ważny głos w dyskusji między omawianymi stanowiskami. Pozwoli to wskazać przy pomocy MPA zarówno trafne spostrzeżenia Lenartowicza dotyczące światopoglądowo-filozoficznych czynników w nauce, jak i te, które trudno utrzymać, gdy uwzględni się ustalenia współczesnej filozofii nauki na temat relacji między obserwacją a teorią i czynnikami filozoficznymi. Szczególnie MPA pozwoli łatwiej dostrzec, że teistyczne przekonania filozoficzno-teologiczne mające wynikać niejako z nieuprzedzonej obserwacji świata pełnią w rzeczywistości rolę założeń, które wpływają na to, co dostrzega się w świecie jako fakty.